Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων έδωσε στη δημοσιότητα στοιχεία από τις δηλώσεις και την εκκαθάριση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων για τα οικονομικά έτη 2012-2016. Κατά κανόνα, όταν δημοσιεύονται τέτοια στοιχεία, οι αναλυτές επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους σε κάποια συγκεντρωτικά μεγέθη, όπως είναι το εισόδημα που δήλωσαν διάφορες επαγγελματικές τάξεις, το ποσό του φόρου που πλήρωσαν κ.λπ.
Κάποια άλλα στοιχεία, είτε γιατί δεν αφορούν το σύνολο των φορολογουμένων είτε γιατί απαιτούν κάπως μεγαλύτερο ψάξιμο, μένουν απαρατήρητα.
Ωστόσο, από την ανάλυση των στοιχείων αυτών μπορούν να γίνουν κάποιες χρήσιμες διαπιστώσεις όσον αφορά την ασκούμενη φορολογική πολιτική και τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην κοινωνία.
Ενα από τα «ψιλά» της εκκαθάρισης των φορολογικών δηλώσεων που κέντρισε το ενδιαφέρον μου είναι ο αριθμός των φορολογουμένων που δήλωσαν ότι κατέβαλαν ενοίκιο για παιδιά τους που σπουδάζουν στο εσωτερικό. Το 2012, δηλώθηκε ότι καταβλήθηκε ενοίκιο για 124.369 φοιτητές εσωτερικού, ενώ το 2016 ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε 111.541. Δηλαδή, 12.828 φοιτητές αναγκάστηκαν, λόγω κρίσης, να μην εγγραφούν ή να διακόψουν τη διαμονή τους σε ΑΕΙ και ΤΕΙ που φοιτούν, τα οποία βρίσκονται μακριά από τον τόπο της κατοικίας τους, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την περαιτέρω πορεία τους και τις θυσίες που έγιναν μέχρι τώρα σε ατομικό, οικογενειακό και εθνικό επίπεδο.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ο αριθμός των φορολογουμένων που δήλωσαν ότι φιλοξενούνται. Το 2012 ήταν 1,3 εκατ., ενώ το 2016 ξεπέρασε το 1,96 εκατ. Η αύξησή αυτή, κατά 50,7%, οφείλεται στην ανεργία, στην επιστροφή πολλών παιδιών (σε αρκετές περιπτώσεις με τις οικογένειές τους) στην πατρική κατοικία, λόγω αδυναμίας κάλυψης πλέον των δαπανών στέγασης ή/και διατροφής, καθώς και στην άτυπη συγκατοίκηση με τρίτους με σκοπό την από κοινού ανάληψη των στεγαστικών δαπανών. Σημειωτέον ότι η αύξηση αφορά μόνο αυτούς που υπέβαλαν φορολογική δήλωση. Ενας αριθμός αυτών που εθίγησαν τόσο πολύ από την κρίση ίσως δεν έκανε ούτε αυτό.
Μια επιμέρους κατηγορία όσων δήλωσαν ότι φιλοξενήθηκαν, η οποία έχει το δικό της ενδιαφέρον, είναι αυτοί που φιλοξενήθηκαν από δύο ή και τρεις διαφορετικές οικογένειες μέσα στο έτος. Ο αριθμός τους ήταν περίπου 63.000 το 2012, ξεπέρασε τις 88.500 το 2016. Για κάποια από τα άτομα αυτά η φιλοξενία «από εδώ και από εκεί» μπορεί να αποτελεί προθάλαμο ένταξής τους στην κατηγορία των αστέγων.
Από την άλλη, ίσως εκ πρώτης όψεως προκαλεί εντύπωση η διαπίστωση ότι, σε περίοδο κρίσης, οι ιατρικές δαπάνες που δήλωσαν οι φορολογούμενοι αυξήθηκαν από 1,1 δισ. το 2012 σε 1,6 δισ. το 2016 (αύξηση 45,4%). Ή ότι κατά μέσον όρο οι δαπάνες αυτές αυξήθηκαν ανά φορολογούμενο από 542 ευρώ το 2012 σε 929 ευρώ το 2016. Η αύξηση αυτή δεν οφείλεται στην οικονομική ευμάρεια της εποχής ή στο ότι γίναμε περισσότερο φιλάσθενοι.
Θα πρέπει μάλλον να αποδοθεί στους περιορισμούς που υπήρξαν στον τομέα της δημόσιας υγείας, που ανάγκασε τους πολίτες να υποκαταστήσουν τις δημόσιες δαπάνες με ιδιωτικές. Η τάση αυτή δεν προβλέπεται να ανακοπεί ή να αντιστραφεί στο εγγύς μέλλον.
Μέχρι τώρα όμως, με την έκπτωση των ιατρικών δαπανών από το εισόδημα, οι φορολογούμενοι είχαν κίνητρο να ζητούν αποδείξεις και συγκέντρωσαν το ποσό των (έστω) 1,6 δισ. ευρώ ιατρικών αποδείξεων, με αποτέλεσμα να φορολογηθούν γι’ αυτά όσοι τα εισέπραξαν. Για τι ποσοστό άραγε από αυτό το 1,6 δισ. θα κοπούν στο εξής αποδείξεις μετά την κατάργηση επί της ουσίας της έκπτωσης των ιατρικών δαπανών και της μη ύπαρξης πλέον κινήτρου για τους πολίτες να τις ζητούν;
* Ο κ. Νίκος Τάτσος είναι καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και πρώην πρέσβης της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ.
Πηγή: http://www.kathimerini.gr
