Έχει καλλιεργηθεί από ορισμένους η άποψη ότι οι Ορθόδοξοι μοναχοί, αντίθετα προς εκείνους της δυτικής Εκκλησίας που αναπτύσσουν κοινωνικό έργο, ακολουθώντας τον δρόμο του αναχωρητισμού δεν προσφέρουν τίποτε στο κοινωνικό σύνολο.
Η μακρόχρονη προσφορά του Αγίου Όρους στα Γράμματα, την Τέχνη, ακόμη και σε πλείστους άλλους τομείς . Ο επισκέπτης ενός αθωνικού μοναστηριού, αλλά και μιας σκήτης, διαπιστώνει αμέσως ότι εκτός από τα λατρευτικά και άλλα πνευματικά τους καθήκοντα οι μοναχοί μέσα στο κοινόβιο έχουν συγκεκριμένο διακόνημα, με το οποίο συμβάλλουν στη λειτουργία του, και ως σκητιώτες ή κελλιώτες έχουν κάποιο εργόχειρο, από το οποίο αποζούν. Μεγάλο μέρος των λειτουργικών αναγκών μιας μονής καλύπτεται από τα διακονήματα των μοναχών της. Ο χρόνος που αναπαύονται είναι συνήθως ελάχιστος κι όταν έχουν λίγη ελεύθερη ώρα κι αυτή την αξιοποιούν δημιουργικά με κάποια άλλη ενασχόληση. Για παράδειγμα, κάποιος αγιογραφεί όχι για να διαθέσει τις εικόνες του, αλλά για προσωπική ευχαρίστηση, άλλος συγγράφει κλπ.
Υπάρχουν μοναχοί που επιφορτίζονται με περισσότερα από ένα διακονήματα. Ορισμένες ασχολίες δεν είναι δυνατόν να γίνουν από ένα άτομο και σ’ αυτές συμμετέχουν περισσότεροι μοναχοί του κοινοβίου.
Ακολουθεί η καταγραφή των διακονημάτων, που αναλαμβάνουν στα κοινόβια οι διάφοροι μοναχοί.
Αγιογράφος: ο καταγινόμενος με την ιστόρηση ιερών εικόνων και γενικά την αγιογραφία.
Πολλοί μοναχοί στο Άγιο Όρος αποδίδουν στα έργα τους τις μορφές των αγίων σύμφωνα με τη βυζαντινή τέχνη ενώ οι γνωστότεροι σήμερα αγιογράφοι και απόφοιτοι της Αθωνιάδας Σχολής στα έργα τους παρουσιάζουν την συνέχιση της αγιορείτικης παράδοσης.
Αμπελικός: ο επιμελούμενος τον αμπελώνα. Πολλές μονές του Αγίου Όρους την τελευταία 20ετία έχουν φυτέψει αμπέλια και παράγουν κρασί όχι μόνο για τις ανάγκες τους αλλά και για εμφιάλωση και εξαγωγή. Ακριβώς όπως γινόταν επί αιώνες…
Αντιπρόσωπος: ο εκπρόσωπος της Μονής στην Ιερά Κοινότητα.
Αρσανάρης: ο υπεύθυνος για τον αρσανά, λιμενίσκο γενικά της Μονής.
Αρχοντάρης: ο αρμόδιος για το αρχονταρίκι και τη φιλοξενία των επισκεπτών και προσκυνητών.
Βαγενάρης: ο υπεύθυνος του βαγεναριού (κρασαριού). Στο Άγιον Όρος παράγουν κρασί εδώ και 1.000 χρόνια, αφού η παραγωγή του είναι βαθιά ριζωμένη στη χριστιανική παράδοση. Πλέον, το κρασί που παράγεται στο περιβόλι της Παναγιάς βγαίνει από τα σύνορα του Αγίου Όρους. Στον θαυμαστό αυτό και άγιο τόπο εγκλιματίζονται και ευδοκιμούν πολλές ποικιλίες κρασιού, με τον κόπο των ανθρώπινων χεριών, με το μεράκι και τη φροντίδα των αγιορειτών μοναχών.
Βιβλιοδέτης: ο μοναχός που δένει βιβλία. Οι βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους διαθέτουν πολλά από τα ωραιότερα ελληνικά χειρόγραφα παγκοσμίως. Πέρα από την ποιότητα, το μέγεθος σε απόλυτους αριθμούς των χειρογράφων που φυλάσσονται στις βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους υπολογίζεται σε περίπου 15.000, όταν οι δύο μεγαλύτερες συλλογές ελληνικών χειρογράφων της Ευρώπης, του Βατικανού και της Εθνικής Βιβλιοθήκης των Παρισίων, δεν ξεπερνούν και οι δύο μαζί τις 10.000. Η προσφορά των χειρογράφων του Αγίου Όρους στην πολιτιστική εξέλιξη της Ευρώπης είναι ανεκτίμητη. Όπως άλλωστε λέει χαρακτηριστικά και ο βιβλιοθηκάριος της μονής Μεγίστης Λαύρας, Ιερομόναχος Νικόδημος, «κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά, πού ακριβώς θα βρισκόταν σήμερα η ανθρωπότητα, χωρίς τις αρχαίες γνώσεις που διεσώθησαν στα χειρόγραφα των βυζαντινών μοναστηριών και ιδιαίτερα του Αγίου Όρους. Κατά πάσα πιθανότητα η Αναγέννηση της Δύσης θ’ αργούσε μερικούς αιώνες…»
Βιβλιοφύλαξ: ο βιβλιοθηκάριος.
Γραμματικός: ο επιμελούμενος τη γραμματεία, αλληλογραφία και τις ανάγκες επικοινωνίας της Μονής.
Διαβαστής: ο αναγνώστης στην τράπεζα.
Δοχειάρης: ο υπεύθυνος του δοχείου (αποθήκης τροφίμων). Η μοναστηριακή διατροφή δεν είναι μόνο αυτό που αποκαλούμε, Μεσογειακή Δίαιτα. Είναι κάτι πολύ περισσότερο. Ποια είναι η φιλοσοφία της μοναστηριακής διατροφής, η διαχρονικότητά της και τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά που τη συνοδεύουν; Ποια είναι τα τρόφιμα που παράγονται με τους κόπους και την αγάπη των μοναχών και αποτελούν σήμερα πρότυπο υγιεινής διατροφής συμβάλλοντας στην μακροζωία; Η σημασία της μοναστηριακής διατροφής αποτελεί συνέχιση της διατροφής της αρχαίας Ελλάδας, η οποία διασώθηκε μέσω της Ορθοδοξίας και του Βυζαντίου και αποτελούσε την τυπική διατροφή της ελληνικής οικογένειας μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ΄70.
Επιστάτης: ο μοναχός ή ιερομόναχος που στέλνεται από τα 15 μοναστήρια που δικαιούνται κάθε 5 χρόνια συμμετοχή στην Επιστασία.
Εσοδιαστής: ο μοναχός που φέρνει τη σοδειά από το μετόχι.
Ηγούμενος: ο αρχιμανδρίτης, ο πνευματικός ηγέτης του μοναστηριού ιερομόναχος, ο πατέρας όλων των μοναχών.
Καϊκτζής: ο καπετάνιος του καϊκιού της μονής.
Κοιμητηριάρης: ο υπεύθυνος για το κοιμητήριο και οστεοφυλάκιο της μονής.
Κολλυβάς: καλλιτέχνης μοναχός που φτιάχνει τα κόλλυβα των πανηγύρεων. Διαβάστε πως φτιάχνουν τα κόλλυβα στο Άγιο Όρος.
Κωδωνοκρούστης: ο μοναχός που κρούει τις καμπάνες.
Μάγειρος: ο μοναχός που ετοιμάζει το φαγητό για την Τράπεζα.
Νοσοκόμος: ο μοναχός που φροντίζει τους ασθενείς στο νοσοκομείο της μονής. Ο γιατρός Καρακασίδης Ιωάννης μοιράζεται τις εμπειρίες που είχε με τους μοναχούς ασθενείς και περιγράφει πώς αντιμετωπίζουν οι αγιορείτες πατέρες την αρρώστια και τον θάνατο.
Περβολάρης: ο κηπουρός. Στο Άγιο Όρος, επιδίωξη των μοναχών είναι να βοηθούν τον άνθρωπο με έναν οικολογικό τρόπο διότι ενδιαφέρονται να υγιαίνει όχι μόνο η ψυχή του ανθρώπου, αλλά και το σώμα του. Ο άνθρωπος είναι διττός, έχει ψυχή και σώμα. Και με αυτή τη πρωτοβουλία τους, με τα βότανα της περιοχής τους, του Αγίου Όρους, συμβάλλουν στην επίτευξη αυτού του σκοπού.
Προσμονάριος: διακονητής σε θαυματουργή εικόνα. Η γη του Αγίου Όρους είναι ποτισμένη με δάκρυα προσευχής και δοξολογίας στον Θεό και την Παναγία. Είναι τόπος αγρυπνίας, μετανοίας και ταπείνωσης. Οι θαυματουργές εικόνες της Θεοτόκου στο Άγιο Όρος είναι πολλές. Οι περισσότερες από αυτές έχουν φιλοτεχνηθεί σε γνήσια χειροποίητα αντίγραφα και γίνονται γνωστές μέσω της Έκθεσης προϊόντων Αγίου Όρους.
Προσφοριάρης: ο μοναχός που παρασκευάζει τα πρόσφορα.
Πρώτος: ο μοναχός ή ιερομόναχος που στέλνει μια από τις 5 μονές που δικαιούνται για πρωτεπιστάτη, κάθε 5 χρόνια όταν έχει σειρά το μοναστήρι.
Ράφτης: ο μοναχός της Ορθοδοξίας που ράβει τα ζωστικά, τα άμφια κλπ των αδελφών.
Φαρμακοποιός: παρασκευαστής φαρμάκων και αλοιφών από βότανα (σήμερα ο υπεύθυνος του φαρμακείου). Δείτε αναλυτικά όλες τις μοναστηριακές θεραπείες που παρασκευάζονται από τους μοναχούς του Αγίου Όρους..
Ψαράς: αλιεύει ψάρια για διατροφή των αδελφών τις επίσημες ημέρες.
Όλα τα προϊόντα που κατασκευάζονται μέσα στην Αθωνική Πολιτεία αποκτούν μοναδική αξία και ευλογία και φθάνουν στα χέρια των εν τω κόσμω αδελφών, βοηθώντας και στο βιοποριστικό θέμα που απασχολεί πολλούς μοναχούς στις Σκήτες και τα κελιά του Αγίου Όρους.
Η Έκθεση Προϊόντων Αγίου Όρους έχει αναλάβει την ευθύνη της προώθησης των προϊόντων που παράγονται στο περιβόλι της Παναγίας μέσα από την ιστοσελίδα της και το φυσικό της κατάστημα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης!
