Οι ερευνητές διχάστηκαν σχετικά με το ζήτημα αν ο Πλάτωνας αναφέρει πράγματα φανταστικά ή αν τα στοιχεία του στηρίζονται σε κάποια μυθοποιημένη ιστορική πραγματικότητα. Ο Αριστοτέλης μιλάει με ειρωνεία για την Ατλαντίδα και λέει πως «ο Πλάτων μόνος του έβγαλε την Ατλαντίδα από τα κύματα και μόνος του τη βύθισε». Ανάλογη δυσπιστία είχαν και οι αρχαίοι γεωγράφοι. Στους νεότερους χρόνους, οι σοφοί δέχτηκαν πως ίσως να υπήρχε ένα μεγάλο νησί που βυθίστηκε ή να πρόκειται για μια υπάρχουσα ακόμη χώρα. Τιο ισχύει από όλα αυτά; Σήμερα διαβάζουμε το πρώτο μέρος της έρευνας.
Η ΑΤΛΑΝΤΙΣ (ή Ατλαντίδα), όπως είναι γνωστό, είναι μια μυθική ήπειρος, που τοποθετείται δυτικά του γνωστού στην αρχαιότητα κόσμου. Ο Πλάτωνας, στους διαλόγους του Κριτία και Τίμαιο κάνει πρώτος λόγο για την ήπειρο αυτή. Στον Τίμαιο, ένα πρόσωπο του διαλόγου, ο Κριτίας αναφέρει διήγηση του 90χρονου παππού του, που είχε ακούσει από τον Σόλωνα όταν γύρισε από την Αίγυπτο. Σοφοί Αιγύπτιοι ιερείς είπαν στον Σόλωνα ότι πριν από 9.000 χρόνια, οι Αθηναίοι απέκρουσαν επιδρομή των Ατλάντων, που είχαν εξορμήσει από ένα μεγάλο νησί, έξω από τις Ηράκλειες Στήλες (Γιβραλτάρ), την Ατλαντίδα. Το νησί αυτό βυθίστηκε από ισχυρό σεισμό, που τον ακολούθησε κατακλυσμός. Στον Κριτία, ο Πλάτωνας διηγείται πως όταν οι θεοί μοίρασαν ανάμεσά τους τη γη, έλαχε στον Ποσειδώνα η Ατλαντίς, μια εύφορη χώρα όπου ζούσε ο Ευήνωρ με τη σύζυγό του Λευκίππη και την κόρη τους Κλειτώ.
Ο Ποσειδώνας αγάπησε την Κλειτώ, απέκτησε από αυτή πέντε ζεύγη δίδυμων γιων, και τον πρωτότοκο, τον Άτλαντα, τον έκανε βασιλιά της χώρας. Ο δεύτερος από το πρώτο ζεύγος ονομάστηκε Γάδειρος, οι δίδυμοι του δεύτερου ζεύγους ονομάστηκαν Αμφήρης και Ευαίμων, του τρίτου Μνησεύς και Αυτόχθων, του τέταρτου Ελάσιππος και Μήστωρ και του πέμπτου Αζάης και Διαπρεπής. Όλοι αυτοί μοιράστηκαν τη διοίκηση της χώρας, που έγινε βαθμιαία πολύ ισχυρή και πλούσια.
Ο Πλάτωνας περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια την οργάνωσή της και τα έργα που κατασκεύασαν οι άρχοντές της.
Όταν όμως οι κάτοικοί της άρχισαν ν’ αποκτούν άνομα κέρδη και να είναι άδικοι και πλεονέκτες, ο Ζευς αποφάσισε να τους τιμωρήσει. Κάλεσε σε συμβούλιο όλους τους θεούς –στο σημείο όμως αυτό διακόπτεται το απόσπασμα του Κριτίου για την Ατλαντίδα, και δεν είναι γνωστή η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο καταστράφηκε η ήπειρος. Οι ερευνητές διχάστηκαν σχετικά με το ζήτημα αν ο Πλάτωνας αναφέρει πράγματα φανταστικά ή αν τα στοιχεία του στηρίζονται σε κάποια μυθοποιημένη ιστορική πραγματικότητα. Ο Αριστοτέλης μιλάει με ειρωνεία για την Ατλαντίδα και λέει πως «ο Πλάτων μόνος του έβγαλε την Ατλαντίδα από τα κύματα και μόνος του τη βύθισε».
Ανάλογη δυσπιστία είχαν και οι αρχαίοι γεωγράφοι. Στους νεότερους χρόνους, οι σοφοί δέχτηκαν πως ίσως να υπήρχε ένα μεγάλο νησί που βυθίστηκε ή να πρόκειται για μια υπάρχουσα ακόμη χώρα. Στην πρώτη περίπτωση, η Ατλαντίς υπήρχε στον Ατλαντικό Ωκεανό, δυτικά της Ευρώπης και της Αφρικής, εκεί που βρίσκονται οι Αζόρες, οι Κανάριοι και άλλες νήσοι. Στη δεύτερη περίπτωση, Ατλαντίς ήταν η Σκανδιναβική χερσόνησος, η Δυτική Αφρική (όπου το όρος Άτλας), ο Καύκασος, η Αμερική (η άποψη αυτή υποστηρίχτηκε στα 1553 από τον Φραντσέσκο Λοπέζ ντε Γκομάρα κι αργότερα από τον σερ Φράνσις Μπαίηκον) κ.λπ. Όλες οι θεωρίες που αναφέρουν ορισμένους τόπους ως έδρα της Ατλαντίδος έχουν το ίδιο σοβαρό μειονέκτημα: τους λείπει κάθε γεωλογική ένδειξη ότι έγινε ποτέ εκεί μια ξαφνική καθίζηση της ξηράς αρκετά μεγάλη ώστε να προκαλέσει σοβαρή καταστροφή.
Η εξαφάνιση ενός μεγάλου νησιού σε μια μέρα είναι γεωλογικά αδύνατη. Μόνο ένας σοβαρός σεισμός ή ένας ηφαιστειακός παροξυσμός μπορούν να δικαιολογήσουν μια σχετικά σύντομη κατάρρευση. Δεδομένου ότι ο Πλάτωνας αναφέρει ότι από το σεισμό που κατέστρεψε την Ατλαντίδα σημειώθηκαν ανωμαλίες στα υπόγεια νερά της περιοχής της Ακρόπολης των Αθηνών, το επίκεντρο του σεισμού δεν πρέπει να βρισκόταν πολύ μακριά από την Αττική.
Όλα τα μέρη, όμως, που αναφέρθηκαν ως πιθανές τοποθεσίες του «χαμένου νησιού» απέχουν περισσότερο από 1.000 χιλιόμετρα από την Αθήνα.
Λογικότερο είναι να περιοριστεί κανείς στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Το 1872, ο Λουί Φιγκιέ διατύπωσε τη θεωρία πως η πλατωνική Ατλαντίς ήταν νησί του Αιγαίου, πιθανότατα η Σαντορίνη, που ένα μέρος της είναι φανερό πως βυθίστηκε στη θάλασσα, αφήνοντας ως υπολείμματα τη Θήρα, τη Θηρασία και το Ασπρονήσι. Κατά τον καθηγητή Ρ. Χάτσινσον, ανάλογες καταστροφές είχαν προκληθεί και στις ακτές της Κρήτης, πράγμα που υπήρξε ίσως και η αιτία της κατάρρευσης του Μινωικού πολιτισμού, τον 15ο αιώνα π.Χ.
Δεν αποκλείεται λοιπόν, σύμφωνα με μερικούς νεότερους ερευνητές, η Ατλαντίς ν’ αποτελούσε την ίδια την Κρήτη, και ο θρύλος του Μινώταυρου ενισχύει τη θεωρία του Πλάτωνα πως οι Άτλαντες είχαν επιτεθεί εναντίον των Αθηναίων, που τους απέκρουσαν αρχικά και αργότερα τους νίκησαν χάρη στον Θησέα. (Βλέπε εγκυκλοπαίδεια Δομή).
Στο επόμενο η συνέχεια της έρευνας.
