Ποιος θα φανταζόταν ότι η 15χρονη κοπέλα, που πέρασε ως πρόσφυγας πριν από 95 χρόνια με ένα πλοιάριο το Αιγαίο, θα γινόταν μια κορυφαία πρέσβειρα της Ελλάδας στο εξωτερικό; Η Ισμήνη Φυλακτοπούλου, που έφτασε το 1922 με την οικογένειά της από τη Σμύρνη στην Αθήνα, δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή. Το πνευματικό της, όμως, παιδί, το College Year in Athens, που γιορτάζει φέτος τα 55α «γενέθλιά» του, μακροημερεύει αποδεικνύοντας ότι η παιδεία και ο πολιτισμός είναι πράγματι η «ήπια δύναμη» της Ελλάδας. Ο εκπαιδευτικός οργανισμός, που λειτουργεί από το 1962 υλοποιώντας μια πρωτοποριακή για την εποχή ιδέα –σπουδές ξένων φοιτητών για ένα ή δύο εξάμηνα στην Ελλάδα–, συνεργάζεται με πάνω από 400 πανεπιστήμια στις ΗΠΑ, μετράει περισσότερους από 9.000 αποφοίτους, εκ των οποίων πάνω από 200 είναι σήμερα καθηγητές σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ ή του Καναδά.
Ενας πυρήνας ανθρώπων που έχουν «μπολιαστεί» με Ελλάδα, σε πείσμα των δυσκολιών, συνεχώς διευρύνεται. Σήμερα, στο πολύβουο μελίσσι δίπλα στο Καλλιμάρμαρο συναντά κανείς παλαιούς αποφοίτους που επιστρέφουν στην Αθήνα για να διδάξουν στο CYA, αλλά και φοιτητές των οποίων οι γονείς γνωρίστηκαν κατά το εξάμηνό τους στην Ελλάδα – μια που εκτός από τα μαθήματα, το πρόγραμμα περιλαμβάνει πλήθος εξορμήσεων και βιωματικών δραστηριοτήτων.
Γλωσσομάθεια
Το δημιουργικό ταξίδι στη γνώση έχει τις ρίζες του στον προηγούμενο αιώνα. «Το σημαντικότερο εφόδιο που κατόρθωσε να φέρει τότε η μητέρα μου από τη Σμύρνη ήταν η γνώση της αγγλικής», τονίζει ο γιος της, Αλέξης Φυλακτόπουλος, πρόεδρος από το 1987 του College Year in Athens και του ΔΙΚΕΜΕΣ (Διεθνές Κέντρο Ελληνικών και Μεσογειακών Σπουδών), καθώς ξεναγεί την «Κ» στο κτίριο. Η γλωσσομάθεια ήταν ένα από τα προσόντα χάρη στα οποία αποσπά την πρώτη υποτροφία της στο Πανεπιστήμιο Wellesley των ΗΠΑ, την οποία θεσπίζει ο Βενιζέλος μόνον για κορίτσια. Μετά τις σπουδές της στη Βιολογία, επιστρέφει στην Ελλάδα, διδάσκει και κάνει οικογένεια. «Διατηρούσε πάντοτε δεσμούς με την Αμερική, για την οποία ένιωθε βαθιά ευγνωμοσύνη, καθώς εκεί είχε διευρύνει τους ορίζοντές της». Θέλοντας, λοιπόν, να προσφέρει την ίδια δυνατότητα σε νεότερους ανθρώπους και παρατηρώντας το διεθνές ενδιαφέρον για την Ελλάδα τη δεκαετία του ’60, αρχίζει να διερευνά τη δυνατότητα ίδρυσης ενός οργανισμού που θα έφερνε Αμερικανούς και Καναδούς φοιτητές στην Ελλάδα.
«Ηταν η εποχή που μεσουρανούσε η Μελίνα Μερκούρη με τις ταινίες της, ο Χατζιδάκις με τη μουσική του και ο Ωνάσης με το επιχειρηματικό του δαιμόνιο», θυμάται ο κ. Φυλακτόπουλος, «δικαίως, όλοι οι ξένοι ήθελαν να μας γνωρίσουν καλύτερα». Το 1962 ιδρύεται το CYA και «ποδαρικό» κάνουν πέντε φοιτήτριες από τις ΗΠΑ. Το «σχολείο», που ακολουθεί το αμερικανικό σύστημα, αποκτά μεγάλη φήμη ειδικά στις κλασικές σπουδές. Αλλωστε, η συνεργασία με την Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή είναι στενή και οι Αμερικανοί φοιτητές δίνουν ανέκαθεν το «παρών» σε αρχαιολογικές ανασκαφές – εσχάτως στη Βούλα και στην Αντίπαρο.
Νέα πεδία
Το brand name της δεκαετίας του ’60 πολλάκις πλήττεται. Στην αρχή της οικονομικής κρίσης, οι αφίξεις φοιτητών μειώνονται. «Πέρα από τα εγχώρια προβλήματα, τον φόβο των διαδηλώσεων ή των απεργιών, εξίσου σημαντικός παράγων ανησυχίας για τους γονείς αποτελεί και η γεωπολιτική μας θέση», προσθέτει ο ίδιος, «κοιτάζουν τον χάρτη και νομίζουν ότι είμαστε σε απόσταση αναπνοής από εμπόλεμες περιοχές». Οι ιθύνοντες του CYA προσπαθούν να κατευνάσουν τους φόβους από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. «Ταυτόχρονα, δεδομένου ότι οι κλασικές σπουδές εσχάτως χάνουν διεθνώς έδαφος, διευρύναμε το πρόγραμμα μαθημάτων προς νέα γνωστικά πεδία», επισημαίνει ο κ. Φυλακτόπουλος. Οι φετινοί φοιτητές μπορούν να επιλέξουν μάθημα για… την ελληνική κρίση, την προσφυγική κρίση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την αειφόρο ανάπτυξη, τις σχέσεις των φύλων στη σύγχρονη Ελλάδα κ.ά.
Οι νεαροί, που παράλληλα παρακολουθούν μαθήματα νέων ελληνικών, δεν επαναπαύονται στον ξέγνοιαστο «μικρόκοσμο» του CYA. Επιδιώκουν συνειδητά την ώσμωση με την ελληνική κοινωνία. «Ενα ποσοστό αυτών επιλέγει να φιλοξενηθεί σε ελληνική οικογένεια, ενώ όλοι αναπτύσσουν πλήθος δραστηριοτήτων, φυσιολατρικών ή πολιτιστικών, και προπάντων προσφέρουν εθελοντική εργασία, κάτι που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας τους», καταλήγει ο κ. Φυλακτόπουλος. Ετσι, στον ελεύθερο χρόνο τους διδάσκουν αγγλικά σε χώρους φιλοξενίας προσφύγων, απασχολούν δημιουργικά προσφυγόπουλα, σερβίρουν σε κοινωνικές κουζίνες κ.ά.
Η 21χρονη Madison και η ελληνική κρίση
Η ελληνική κρίση, το πρόγραμμα του ΔΝΤ, αλλά και η περίπτωση της Αργεντινής, μπορεί να προκαλούν ρίγη σε πολλούς από εμάς. Η 21χρονη Αμερικανίδα φοιτήτρια Madison Orozco, όμως, τα έχει επιλέξει ως θέμα για την πτυχιακή της. «Συλλέγω υλικό και κάνω έρευνα», εξηγεί στην «Κ» η Madison, που φοιτά από τον Σεπτέμβριο στο CYA. «Ηρθα συνειδητά στην Ελλάδα», προσθέτει σε άπταιστα ελληνικά η 21χρονη, που σπουδάζει Διεθνείς Σχέσεις στις ΗΠΑ. «Σε μια πρώτη βόλτα στα σημεία τουριστικού ενδιαφέροντος, δεν αντιλαμβάνεται κανείς την κρίση», σχολιάζει, «τώρα πια, όμως, έχω μάθει να παρατηρώ: τα κλειστά περίπτερα και καταστήματα, τα ενεχυροδανειστήρια». Αλλωστε, δύο φορές την εβδομάδα, η Madison πλένει πιάτα και σερβίρει γεύμα σε αστέγους, σε δομή του κέντρου.
Κατά τον ελεύθερο χρόνο που αφιερώνει στον εαυτό της, «οργώνει» μουσεία και εκκλησίες, καθώς η βυζαντινή εικονογραφία τη μαγεύει. «Οι Αμερικανοί πιστεύουν ότι η Ελλάδα είναι μόνον παραλίες, όμως η ομορφιά της χώρας πάει πολύ πέρα από τις ακρογιαλιές», σημειώνει. «Η γλώσσα, η ιστορία, το τοπίο, αλλά και η γεωγραφική θέση, καθιστούν την Ελλάδα μοναδικό πόλο έλξης για κάθε σκεπτόμενο ταξιδιώτη».
