Παραλειπόμενα από μια «συνάντηση εργασίας» του υπουργείου Εργασίας και εκπροσώπων της Ε.Ε. για τα αιολικά.
Του Δημήτρη Μπούσμπουρα από την Ρήξη φ. 139
Μετά τις αλλεπάλληλες καταγγελίες πολιτών, περιβαλλοντικών και τοπικών οργανώσεων, από πολλές χώρες, προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για την χωροθέτηση μεγάλων Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) σε προστατευόμενες περιοχές και κυρίως σε περιοχές του δικτύου NATURA, πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα σεμινάριο – συνάντηση εργασίας για το θέμα. Ο τίτλος του ήταν: «Καλές πρακτικές για τη διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητας κατά την ανάπτυξη αιολικών πηγών ενέργειας». Η έναρξη του σεμιναρίου από τον αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος Σ. Φάμελλο και η παρουσία διευθυντών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνει την σημαντικότητά του.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) επέλεξε το σεμινάριο να είναι κλειστό, επικαλούμενο τις λίγες θέσεις στο αμφιθέατρο, και αυτό δημιούργησε αντιδράσεις και καταγγελίες από τοπικούς φορείς που εναντιώνονται στα αιολικά. Εν τούτοις είχε ενδιαφέρον, καθώς για πρώτη φορά προσεγγίστηκε το ζήτημα τόσο αναλυτικά στην χώρα μας. Έγιναν εκτενείς παρουσιάσεις για τις επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα, την διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης και τις επιπτώσεις από την τοποθέτηση και την λειτουργία των μεγάλων ανεμογεννητριών, από στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ΥΠΕΝ, της Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ), του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), πανεπιστημιακών, μελετητών, περιβαλλοντικών οργανώσεων (κυρίως της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και του WWF) και ξένων ορνιθολόγων από Μεγάλη Βρετανία, Ιρλανδία και Ισπανία.
Παρουσιάζονται στην συνέχεια μερικά από τα βασικά στοιχεία του σεμιναρίου:
• Η εισήγηση της Ορνιθολογικής και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Κρήτης ανέπτυξε τις δραματικές επιπτώσεις στα πουλιά από την τοποθέτηση ΑΣΠΗΕ στις σημαντικότερες περιοχές για σοβαρά απειλούμενα είδη στην Κρήτη και στην Θράκη. Εστίασε κυρίως στην θανάτωση αρπακτικών πουλιών από πρόσκρουση στους έλικες των ανεμογεννητριών. Η παρουσίαση προκάλεσε αίσθηση για τις σοβαρές επιπτώσεις και ήρθε να συμπληρώσει πρόσφατη έρευνα, σε επίπεδο διδακτορικού, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, για την σχεδόν βέβαιη εξαφάνιση του μαυρόγυπα από την Θράκη1, σε μια περιοχή όπου αναμένεται να αδειοδοτηθούν πολλά ακόμη ΑΣΠΗΕ.
• Σε άλλες χώρες φαίνεται ότι έχουν προχωρήσει διαφορετικά. Δεν χωροθετούν ΑΣΠΗΕ σε περιοχές NATURA και επιπλέον ελέγχουν την χωροθέτηση αιολικών βάσει χαρτών ευαισθησίας και αποκλεισμού (διαθέτοντας χάρτες φωλιάσματος και χρήσης του χώρου για τα απειλούμενα είδη)2 σε επίπεδο επικράτειας. Στην Ελλάδα αντιθέτως πραγματοποιούνται μελέτες Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (συνήθως αναξιόπιστες και χωρίς ειδικό μηχανισμό ελέγχου τους) μόνο σε επίπεδο περιοχών NATURA.
• Παρουσιάστηκαν επίσης κάποια πιλοτικά ερευνητικά συστήματα αναγνώρισης της προσέγγισης πουλιών που επιβραδύνουν την κίνηση των ανεμογεννητριών. Φαίνεται όμως ότι αυτά τα συστήματα μπορούν να έχουν κάποιο αποτέλεσμα μόνο σε μεγάλα είδη και δεν καλύπτουν μικρότερα είδη ή τον κίνδυνο πρόσκρουσης κατά την νυκτερινή μετανάστευση και των νυκτερίδων, οι οποίες επίσης απειλούνται σοβαρά.
• Άλλα ζητήματα, όπως η διάνοιξη πολλών χιλιομέτρων δρόμων σε απρόσιτες κορυφές και επικλινείς πλαγιές σε βουνά όπως στην Μάνη, τον Βούρινο και την Σαμοθράκη δεν παρουσιάστηκαν. Το θέμα έθιξαν υπηρεσιακοί παράγοντες αποκεντρωμένων διοικήσεων και δασαρχείων αναρωτώμενοι, υπό αυτές τις συνθήκες, τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τις προστατευόμενες περιοχές από τις άλλες.
• Από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάστηκαν οι οδηγίες που έχει εκπονήσει για την σωστή χωροθέτηση των ΑΣΠΗΕ. Πρόκειται για μια σωστή και σφαιρική προσέγγιση, που θέτει επαρκώς και τα ζητήματα βιοποικιλότητας. Αυτή η έκθεση έχει υιοθετηθεί εδώ και πολλά χρόνια και σήμερα αναθεωρείται. Τότε είχε αφαιρεθεί από το τελικό προσχέδιο το παράρτημα με τις προτεινόμενες αποστάσεις των ανεμογεννητριών από τις θέσεις φωλιάσματος απειλούμενων ειδών. Προφανώς αυτή η παράληψη έγινε υπό την πίεση των εταιρειών που παράγουν και τοποθετούν τα αιολικά. Εν τούτοις, σε πολλές χώρες υιοθετήθηκαν ζώνες αποκλεισμού, λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις αποστάσεις, όχι όμως και στην χώρα μας, όπου το χωροταξικό σχέδιο άφηνε σχεδόν ελεύθερη την χωροθέτηση ΑΣΠΗΕ και ταυτόχρονα η φορμαλιστική και αδιάφορη γραφειοκρατία δεν μπήκε στον κόπο να ελέγξει και να εξειδικεύσει τις προδιαγραφές των έργων.
Η πρόσφατη αναφορά του Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδίου της Κρήτης για απαγόρευση τοποθέτησης ΑΣΠΗΕ στις περιοχές του δικτύου NATURA έχει δημιουργήσει μεγάλη αναταραχή στον χώρο, καθώς προχωράει πολύ πέρα από το πολύ ελαστικό Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο. Ίσως αυτός να είναι ένας επιπλέον λόγος για την εξαγγελία, στο πλαίσιο του σεμιναρίου, της αναθεώρησης του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου για τις ΑΠΕ από το γραφείο του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Η ΕΛΕΤΑΕΝ υπερασπίστηκε το παλιό χωροταξικό που επέτρεπε την ελεύθερη σχεδόν τοποθέτηση σε όλα τα βουνά. Άλλωστε, το κύριο ενδιαφέρον τους αυτήν την περίοδο είναι η αναδιάρθρωση του τοπίου στην παραγωγή και διάθεση ενέργειας. Οι ίδιες εταιρείες, που μπήκαν στην αγορά με όχημα τα αιολικά, έχουν συστήσει εναλλακτικούς παρόχους ενέργειας και ετοιμάζονται να αγοράσουν κάποιες από τις θερμοηλεκτρικές μονάδες που υποχρεώνεται η ΔΕΗ να πουλήσει.
Μια σοβαρή παράμετρος έλειπε από το σεμινάριο και ας είναι πλέον καραμέλα στα χείλη των κυβερνητικών: αυτή της παραγωγικής ανασυγκρότησης. Η ανάγκη και το τεράστιο όφελος για την χώρα από την παραγωγή στην Ελλάδα των αιολικών δεν αναφέρθηκε από τους ομιλητές. Η παραγωγή εδώ των αιολικών θα συνέβαλλε στην ανάπτυξη της μηχανουργίας. Τα ελληνικά αιολικά δεν μπορεί παρά να είναι μικρά και προσαρμοσμένα στο τοπίο. Έτσι δεν θα χρειάζεται να ανοίγουν οι τεράστιοι δρόμοι στα βουνά. Τα μικρά αιολικά π.χ. καθέτου άξονα μπορούν να τοποθετηθούν δίπλα στις μεγάλες εθνικές οδούς χωρίς επιπλέον δρόμους και καλώδια. Οι δυνατότητες για την παραγωγή τους υπάρχουν και κάποια βήματα έχουν ήδη γίνει, αλλά δεν στηρίχτηκαν κεντρικά. Μια σωστή περιβαλλοντική πολιτική πρέπει να συνδυάζει την προστασία της βιοποικιλότητας και του τοπίου με τις ενδογενείς δυνατότητες της ελληνικής βιομηχανίας.
Σημειώσεις:
1. Ο μαυρόγυπας φωλιάζει μόνο στην Θράκη και στην Ισπανία στην Ευρώπη.
2. Ένας τέτοιος χάρτης ευαισθησίας και ζωνών αποκλεισμού είχε προταθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, ο οποίος όμως αντιμετωπίστηκε με ανησυχία από τους επενδυτές στα αιολικά και υπό την πίεσή τους δεν ελήφθη υπόψη από το υπουργείο Περιβάλλοντος.
