Η πολιτική αντιμετωπίζει σειρά από προκλήσεις που ξεπερνούν χώρες και ηπείρους. Από τις σημαντικότερες είναι η καταστροφή του περιβάλλοντος, που η αντιμετώπισή της μπορεί να βασιστεί μόνο στη διεθνή συνεργασία. Τα οικολογικά προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, η καταστροφή του όζοντος, η μόλυνση των υδάτων και της ατμόσφαιρας, η εξάντληση των φυσικών πόρων σε συνδυασμό με τη δημογραφική έκρηξη και τις πολεμικές συγκρούσεις, απειλούν την υγεία και τη βιώσιμη ανάπτυξη της ανθρωπότητας.
Η σημαντική Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, στο Ρίο ντε Ζανέιρο το 1992, με τη συμμετοχή ηγετών, κυβερνήσεων και μαζικών κινημάτων, επηρέασε καθοριστικά τις εξελίξεις. Ανέδειξε την πολυπλοκότητα της ζωής στον πλανήτη και τις σύνθετες διεργασίες και διασυνδέσεις και αναμφίβολα δρομολόγησε την κινητοποίηση της κοινωνίας σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο.
Μια νέα συνείδηση για τα ζητήματα της ζωής στον πλανήτη άρχισε να διαποτίζει τη σύγχρονη κοινωνία. Στον πλανήτη είμαστε όλοι «πλήρωμα» με συλλογικές υποχρεώσεις. Η συνειδητοποίηση αυτή ζωντάνεψε και κινητοποίησε πολιτικές, κοινωνικές και επιστημονικές δυνάμεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Η προστασία του περιβάλλοντος -ιδιαίτερα η κλιματική αλλαγή- δημιούργησε νέο τοπίο, μια καινοτομία στις παγκόσμιες σχέσεις: η περιβαλλοντική διπλωματία είναι πλέον πραγματικότητα.
Η συμμετοχή και η ενεργός εμπλοκή ερευνητών και επιστημόνων στα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής είναι εξαιρετικά θετική εξέλιξη. Η έρευνα, η τεχνολογία, η σύγχρονη επιστήμη έχουν συμβάλει με ουσιαστικό και καθοριστικό τρόπο. Πολλοί επιστήμονες εργάζονται στις επιτροπές του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, για το όζον κ.ά. και αυτή η διαδικασία έχει ανανεώσει και έχει εμπλουτίσει την επιστημονική και την τεχνολογική εξέλιξη σε διεθνές επίπεδο.
Η έκθεση της Αμερικανικής Ενωσης για την Προαγωγή της Επιστήμης (η μεγαλύτερη επιστημονική εταιρεία στον κόσμο) και το ψήφισμα των 15 χιλιάδων ειδικών επιστημόνων -μεταξύ των οποίων και νομπελίστες- από 184 χώρες εκφράζουν την αγωνία της επιστήμης για την κλιματική αλλαγή και τις τραγικές καταστροφές που αυτή θα πυροδοτήσει εάν αμέσως δεν υπάρξουν δεσμευτικές πολιτικές. Καλούν την ανθρωπότητα να αλλάξει τρόπο ζωής, να σταματήσει την υπερβολική απληστία της και να περιφρουρήσει τη βιωσιμότητα του πλανήτη.
Ισως είναι η πρώτη φορά σε διεθνές επίπεδο που η επιστήμη λειτουργεί υπέρ των συμφερόντων της κοινωνίας με ξεκάθαρο και ουσιαστικό τρόπο. Διότι η επιστήμη με τη στενή «τεχνοκρατική» νοοτροπία και αντίληψη πολλές φορές ήταν ξεκομμένη από τα προβλήματα της κοινωνίας. Η εξέλιξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, της εκπαίδευσης, της έρευνας, η αναβάθμιση παγκοσμίως των πανεπιστημίων, η ποιοτική γνώση μπορούν να συμβάλουν στην προοπτική μιας καλύτερης, ανθρώπινης (με τη διττή σημασία) κοινωνίας, παρέχοντας ουσιαστικά εφόδια και αφήνοντας πίσω την όποια ελιτίστικη νοοτροπία.
Η εν εξελίξει κλιματική αλλαγή είναι η μεγάλη πρόκληση, η μεγάλη ευκαιρία για την επιστημονική κοινότητα να συνδράμει στην κοινωνική αφύπνιση για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Αλλωστε η τεχνολογία διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην πολιτική, στην οικονομία, στο επίπεδο ζωής.
Κοντολογίς, η επιστήμη είναι βασική παράμετρος για την οικοδόμηση εναλλακτικών πολιτικών και οικονομικών προτάσεων για μια κοσμοαντίληψη που θα ανταγωνιστεί την ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες βρίσκεται στον πυρήνα της κοινωνικής και οικολογικής κρίσης. Μια πολιτική θέση -και άποψη- που θα στηρίζεται στην αλληλεξάρτηση, τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και όχι στον ατομισμό. Σε τελική ανάλυση, το τέλος του κόσμου, όπως τον κατάντησε και τον βιώνουμε ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός, δεν είναι υπόθεση ατομική.
Το ζητούμενο σήμερα είναι να αναδιανεμηθεί ο πλούτος, και η κλιματική δικαιοσύνη αποτελεί την ευκαιρία για την απαρχή ουσιαστικών μετατοπίσεων σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Η λαϊκή κινητοποίηση των πολιτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών φορέων, η νεολαία, η διανόηση μπορούν να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο.
Διαφορετικά, η «γεωπολιτική αναρχία» και η πολιτική του «χάους» που προωθεί ο πρόεδρος Τραμπ, ο οποίος σε σύντομο χρονικό διάστημα πρόλαβε να κάνει τεράστια την απομόνωση των ΗΠΑ, μετά την απόφαση απόσυρσης από τη Συνθήκη του Παρισιού για το Κλίμα, από την UNESCO, από το παγκόσμιο σύμφωνο του ΟΗΕ για τη διαχείριση του μεταναστευτικού και προσφυγικού και με την απόφαση για αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, είναι σοβαρή απειλή για την ειρήνη και την επιβίωση του ανθρώπινου πολιτισμού.
Η αμερικανική επιστημονική κοινότητα, πολλές Πολιτείες και πολλοί δήμαρχοι αντιστέκονται στις παράλογες επιλογές Τραμπ. Η Καλιφόρνια ανέλαβε την πρωτοβουλία να διοργανώσει μαζί με τον ΟΗΕ μέσα στο 2018 συνάντηση προετοιμασίας της επόμενης Διάσκεψης για το Κλίμα που θα γίνει τον Νοέμβριο στην Πολωνία.
Οι δηλώσεις αισιοδοξίας του Ελληνα πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, στο Παρίσι, ότι η χώρα μας θα καλύψει τους στόχους για την κλιματική αλλαγή, αφήνει όλα τα περιθώρια -εκτιμώ- να προταθεί από την Ελλάδα η επόμενη διοργάνωση μιας από τις παγκόσμιες Διασκέψεις του ΟΗΕ για το Κλίμα να φιλοξενηθεί στη χώρα μας. Θα αποτελούσε μια πολύ παραγωγική πολιτική πρωτοβουλία.
*επίτιμο μέλος της ΕΣΗΕΑ, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια
Πηγή: https://www.efsyn.gr
