«Καύσωνας» χτυπάει την Αρκτική. Θερμοκρασίες ρεκόρ σημειώνονται στην περιοχή και οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι αυτή η υπερθέρμανση είναι κάτι πρωτοφανές που υπερβαίνει τη λογική ενός τυχαίου, σπάνιου και παράξενου φαινομένου. Ένα απίστευτο κύμα καύσωνα στην Αρκτική κι ένα εξίσου απίστευτο κύμα πολικού ψύχους στην Ευρώπη; Οι επιστήμονες αναγκάζονται να αναθεωρήσουν ακόμη και τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις τους για την κλιματική αλλαγή.
Τον Δεκέμβριο, μια επιστημονική ομάδα της αμερικανικής κυβέρνησης έγραψε μια αναφορά για την Αρκτική, χτυπώντας το καμπανάκι του κινδύνου. Το βασικό συμπέρασμα της αναφοράς ήταν ζοφερό: η Αρκτική δεν δείχνει κανένα σημάδι επιστροφής στην γνωστή παγωμένη κατάσταση που αποτελούσε την κανονικότητά της τις τελευταίες δεκαετίες.
«Αυτό που συμβαίνει είναι μια ανωμαλία μεταξύ των ανωμαλιών. Είναι αρκετά μακριά από αυτά που έχουν παρατηρηθεί ιστορικά και γι’ αυτό είναι ανησυχητικό. Σημαίνει ότι θα υπάρξουν περισσότερες εκπλήξεις όσο εμείς συνεχίζουμε να ενοχλούμε το ‘θυμωμένο θηρίο’ που λέγεται κλίμα», λέει ο Μίκαελ Μαν, διευθυντής του επιστημονικού κέντρου Earth System του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. «Η Αρκτική θεωρείται κάτι σαν τον αρχηγό του κοπαδιού όταν μιλάμε για το κλίμα. Αυτό συμβαίνει λόγω των επιπτώσεων της υπερθέρμανσης που προκαλεί ο άνθρωπος στην συγκεκριμένη περιοχή. Η Αρκτική στέλνει λοιπόν μια σαφή προειδοποίηση».
Την περασμένη Κυριακή, η θερμοκρασία στο Βόρειο Πόλο ανέβηκε περίπου στο σημείο τήξης ενώ σε κάποια τμήματα της Αρκτικής η θερμοκρασία ήταν κατά 50 βαθμούς της κλίμακας Φαρενάιτ υψηλότερη από το κανονικό. Για να καταλάβει κανείς πόσο περίεργο είναι αυτό, το Ακρωτήριο Μόρις Τζέσαπ είναι ένα καλό παράδειγμα. Πρόκειται για ένα άγονο και ακατοίκητο ακρωτήριο πάνω από τον Αρκτικό Ωκεανό. Μόλις 450 μίλια από το Βόρειο Πόλο, είναι το βορειότερο σημείο της Γροιλανδίας.
Οι 6 βαθμοί Κελσίου για την Αρκτική δεν είναι ρεκόρ, σαν αυτούσιο νούμερο αλλά στις δυο προηγούμενες περιπτώσεις που σημειώθηκαν τόσο ψηλές θερμοκρασίες – ήταν το 2011 και το 2017 – αυτές κράτησαν λίγες ώρες και επέστρεψαν στον ιστορικό μέσο όρο. Τις τελευταίες δέκα ημέρες οι θερμοκρασίες αυτές διατηρήθηκαν για σχεδόν ολόκληρη τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό σημαίνει ότι το Ακρωτήριο Μόρις Τζέσαπ ήταν κατά διαστήματα πιο ζεστό από τη Ζυρίχη και το Λονδίνο που βρίσκονται χιλιάδες μίλια νότια!
Και η αφύσικη ζέστη δεν περιορίστηκε σε αυτό το σημείο. Ο επιστημονικός σταθμός Νορντ στη Γροιλανδία, περίπου 200 μίλια νοτιοανατολικά, σημείωσε θερμοκρασίες περίπου 36,5 βαθμούς Φαρενάιτ, δηλαδή 2,5 βαθμούς Κελσίου το περασμένο Σαββατοκύριακο.
Τέτοιου είδους μετρήσεις δεν είναι δυνατόν να γίνουν από εδάφους στο Βόρειο Πόλο. Αλλά με τη βοήθεια των δορυφορικών μετρήσεων και άλλων δεδομένων θερμοκρασίας και με βάση το κορυφαίο μετεωρολογικό μοντέλο των ΗΠΑ, οι θερμοκρασίες εκτιμάται ότι έχουν αυξηθεί έως και 35 βαθμούς Φαρενάιτ ή 1,6 βαθμοί Κελσίου, σημειώνει η Washington Post. Οι επιστήμονες λένε ότι δεν έχουν ποτέ ξαναδεί τόσο υψηλές θερμοκρασίες για τέτοια διαστήματα στην Αρκτική.
Οι θερμοκρασίες δεν είναι το μοναδικό παράδοξο στην Αρκτική αυτή τη στιγμή. Κάθε χρόνο, ο Αρκτικός Ωκεανός διέρχεται δυο εποχιακούς κύκλους. Από τα τέλη Σεπτεμβρίου έως τις αρχές Μαρτίου, η επιφάνεια του παγώνει σε ένα τεράστιο κομμάτι που εκτείνεται από το Νιου Φάουντλαντ έως τη Σιβηρία. Από τα τέλη Μαρτίου έως τις αρχές Σεπτεμβρίου, αυτό το κομμάτι θαλάσσιου πάγου λιώνει και παγωμένο παραμένει ένα πολύ μικρό κομμάτι.
Αυτή τη στιγμή, το παγωμένο κομμάτι της θάλασσας θα έπρεπε να είναι στο μέγιστο μέγεθός του και να έχει αυξητική τάση, αλλά οι πρόσφατες δορυφορικές παρατηρήσεις δείχνουν ότι δυο τεράστια κενά έχουν ανοίξει ήδη στον πάγο. Το πρώτο είναι κοντά στη Ρωσία και το δεύτερο ακριβώς βόρεια του Ακρωτηρίου Μόρις Τζέσαπ στην Γροιλανδία.
Αυτό σημαίνει ότι ο σχηματισμός του θαλάσσιου πάγου έχει σταματήσει τουλάχιστον έναν μήνα νωρίτερα. Εξάλλου και πριν τον φετινό καύσωνα τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά για τον πάγο την Αρκτικής. Ο Αρκτικός Ωκεανός εκτιμάται ότι φέτος θα καταγράψει ένα νέο ρεκόρ, αυτό της μικρότερης έκτασης θαλάσσιου πάγου κατά τη διάρκεια του χειμώνα που έχει καταγραφεί ποτέ. Ωστόσο, θα είναι η τέταρτη συνεχόμενη χρονιά που η Αρκτική θα σημειώσει ιστορικό χαμηλό θαλάσσιου πάγου.
Οι επιστήμονες εξηγούν ότι έχουν δει κι άλλες φορές τέτοια φαινόμενα στην Αρκτική αλλά το μέγεθος και η ένταση της ζέστης αυτή τη φορά είναι κάτι το αξιοσημείωτο. «Υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί αποκλίσεις άνω των 20 βαθμών Κελσίου από τις κανονικές θερμοκρασίες», εξηγεί ο Ζάκαρι Λάμπε, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, σύμφωνα με το The Antlantic. «Ωστόσο, αυτή τη φορά πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες αποκλίσεις που έχουν καταγραφεί ποτέ».
Η Αρκτική… λιώνει, η Ευρώπη παγώνει
Την ίδια στιγμή, που η Αρκτική… λιώνει, η Δυτική Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με πολικό κρύο ρεκόρ. Το κύμα ψύχους που ονομάστηκε «το θηρίο από την Ανατολή» κατέβηκε από τη Ρωσία και έπληξε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Σε Ρώμη και Λονδίνο το χιόνι έφτασε σε ύψος αρκετών εκατοστών ενώ οι θερμοκρασίες στην Ιταλία είναι χαμηλότερες από τις κανονικές.
Άραγε όμως ο καύσωνας της Αρκτικής και το πολικό ψύχος της Ευρώπης συνδέονται; Οι μετεωρολόγοι λένε ότι είναι δύσκολο να απαντήσουν σε αυτή την ερώτηση ακόμη.
Σίγουρα έπαιξε ρόλο το φαινόμενο του «πολικού στρόβιλου». Ο «πολικός στρόβιλος» κατεβαίνει ασυνήθιστα νότια, ψύχοντας την κεντρική ήπειρο και παράλληλα επιτρέπει στον θερμό αέρα που δημιουργείται να διαχυθεί στην Αρκτική. Το φαινόμενο αυτό έχει σημειωθεί αρκετές φορές την τελευταία δεκαετία. Σύμφωνα με τον Λάμπε, το μπλοκάρισμα που προκλήθηκε από το κρύο πάνω από τη Σκανδιναβία «διαδραμάτισε σίγουρα σημαντικό ρόλο», δηλαδή έσπρωξε τον θερμό αέρα στην Αρκτική.
Άλλοι παράγοντες συνέβαλαν επίσης. Το ιστορικό χαμηλό του θαλάσσιου πάγου της Αρκτικής επιδεινώνει το φαινόμενο, επιτρέποντας σε μια ήδη θερμή περιοχή να ζεσταθεί ακόμη περισσότερο. Επιπλέον, στις αρχές Φεβρουαρίου, η συγκεντρωμένη θερμότητα στα υψηλά στρώματα της ατμόσφαιρας πάνω από την Αρκτική «εξερράγη» ξαφνικά – μια διαδικασία που ονομάζεται ξαφνική στρατοσφαιρική θέρμανση – κι αυτό πιθανώς συνέβαλε στην αποσταθεροποίηση του «πολικού στρόβιλου».
Εκτός από τα παραπάνω υπάρχει και η κλιματική αλλαγή, η οποία αυξάνει αργά αλλά αναπόφευκτα τη θερμοκρασία του πλανήτη. Στην πραγματικότητα, η πρόσφατη αύξηση της θερμοκρασίας της Αρκτικής εικονογραφεί τις πιο ανησυχητικές πτυχές της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Η αύξηση της θερμοκρασίας στην Αρκτική ξεπερνά αυτή στον υπόλοιπο κόσμο, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Το 2016, για παράδειγμα, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες ήταν περίπου 1,78 βαθμούς Φαρενάιτ πάνω από το κανονικό. Κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους, οι θερμοκρασίες της Αρκτικής ήταν περισσότερο από 3,5 βαθμούς υψηλότερες από το κανονικό. Φέτος οι θερμοκρασίες που καταγράφονται στην Αρκτική είναι 20 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες από τον συνήθη μέσο όρο.
Η Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα έχει θέσει ως στόχο την αποτροπή της ανόδου των παγκόσμιων θερμοκρασιών κατά 3,6 βαθμούς Φαρενάιτ. Αυτό μπορεί να μην ακούγεται πολύ. Αλλά η διαφορά μεταξύ των 30 και 33,6 βαθμών Φαρενάιτ, δεν είναι απλά 3,6 βαθμοί. Είναι μια διαφορά μεταξύ ενός συμπαγούς κομματιού θαλάσσιου πάγου κι ενός ωκεανού. Αυτή η «μικρή διαφορά» θα μπορούσε να μετατρέψει την παγωμένη περιοχή που όλοι γνωρίζουμε σε μια ημι – λειωμένη έρημο με ότι αυτό συνεπάγεται.
