Είναι δύσκολο να υποστηρίξουμε ότι δεν μπορείτε να εμπιστευτείτε την κυβέρνηση όταν η κυβέρνηση δεν είναι πραγματικά τόσο κακή. Αυτό είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο μικρός αλλά αυξανόμενος αριθμός Σουηδών, που ανησυχούν για τη βιασύνη της χώρας τους να αγκαλιάσουν μια κοινωνία χωρίς μετρητά.
Οι περισσότεροι καταναλωτές λένε ότι δε χρησιμοποιούν μετρητά, ενώ τα καταστήματα και τα καφέ αρνούνται όλο και περισσότερο να δεχθούν χαρτονομίσματα και κέρματα λόγω του κόστους και του κινδύνου που συνεπάγονται. Μέχρι πρόσφατα, ωστόσο, ήταν δύσκολο για τις κριτικές φωνές να βρουν ευήκοα ώτα.
«Η σουηδική κυβέρνηση είναι πολύ καλή, είμαστε αρκετά τυχεροί που έχουμε καλές κυβερνήσεις τουλάχιστον για τα τελευταία 100 χρόνια», λέει ο Christian Engström, πρώην ευρωβουλευτής για το Pirate Party και αντίπαλος της οικονομίας χωρίς μετρητά.
«Σε άλλες χώρες υπάρχει πολύ μεγαλύτερη συνειδητοποίηση ότι δεν μπορείτε να εμπιστεύεστε την κυβέρνηση όλη την ώρα. Στη Σουηδία είναι δύσκολο να κινητοποιηθούν οι άνθρωποι».
Υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτό μπορεί να αλλάξει. Το Φεβρουάριο, ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Σουηδίας προειδοποίησε ότι η Σουηδία θα μπορούσε σύντομα να αντιμετωπίσει μια κατάσταση όπου όλες οι πληρωμές θαελέγχονται από τράπεζες του ιδιωτικού τομέα.
Ο διοικητής της Riksbank, Στέφαν Ίγκβες, ζήτησε τη θέσπιση νέας νομοθεσίας για τη διασφάλιση του δημόσιου ελέγχου του συστήματος πληρωμών, υποστηρίζοντας ότι η δυνατότητα πληρωμής και λήψης πληρωμών είναι ένα «συλλογικό αγαθό» όπως η άμυνα, τα δικαστήρια ή οι δημόσιες στατιστικές.
«Οι περισσότεροι πολίτες θα αισθάνονται άβολα να παραδώσουν αυτές τις κοινωνικές λειτουργίες σε ιδιωτικές εταιρείες», είπε.
«Είναι προφανές ότι η ετοιμότητα της Σουηδίας θα αποδυναμωθεί αν, σε μια σοβαρή κρίση ή έναν πόλεμο, δεν αποφασίσουμε εκ των προτέρων πώς θα πληρώσουν τα νοικοκυριά και οι εταιρείες για καύσιμα, προμήθειες και άλλα αναλώσιμα υλικά».
Οι παρατηρήσεις του κυβερνήτη της κεντρικής τράπεζας συμβάλλουν στην εμφάνιση άλλων ανησυχιών για μια κοινωνία χωρίς μετρητά στην κυρίαρχη τάση, λέει ο Björn Eriksson, 72 ετών, πρώην εθνικός αστυνομικός επίτροπος και ηγέτης μιας ομάδας που ονομάζεται Cash Rebellion ή Kontantupproret.
Μέχρι τώρα, το Kontantupproret έχει απορριφθεί ως η φωνή των ηλικιωμένων και η τεχνολογικά καθυστερημέων, λέει ο Eriksson.
«Όταν έχετε ένα πλήρως ψηφιακό σύστημα δεν έχετε όπλα για να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας αν κάποιος τον απενεργοποιήσει», λέει.
«Αν ο Πούτιν εισβάλει στο Γκότλαντ [το μεγαλύτερο νησί της Σουηδίας], θα είναι αρκετό γι ‘αυτόν να κλείσει το σύστημα πληρωμών. Καμία άλλη χώρα δε θα σκεφτόταν καν να πάρει τέτοιους κινδύνους, θα απαιτούσε κάποιο αναλογικό σύστημα.
«Αυτό είναι ένα πολιτικό ζήτημα. Αφήνουμε αυτές τις αποφάσεις σε τέσσερις μεγάλες τράπεζες που σχηματίζουν μονοπώλιο στη Σουηδία» σημειώνει.
Κανένα σύστημα βασισμένο στην τεχνολογία δεν είναι άτρωτο σε δυσλειτουργίες και απάτες, λέει ο Mattias Skarec, 29, σύμβουλος ψηφιακής ασφάλειας. Ωστόσο, η Σουηδία χωρίζεται σε δύο στρατόπεδα: η πρώτη λέει «αγαπάμε τη νέα τεχνολογία», ενώ η άλλη δεν ασχολείται, υποστηρίζει ο Skarec. «Είμαστε αφελείς να πιστεύουμε ότι μπορούμε να εγκαταλείψουμε τα χρήματα εντελώς και να βασιζόμαστε στην τεχνολογία αντ ‘αυτού».
Ο Skarec επισημαίνει τα προβλήματα με τις πληρωμές με κάρτα που πραγματοποίησαν δύο σουηδικές τράπεζες μόλις κατά το παρελθόν έτος και από το ID της Τράπεζας, το ψηφιακό σύστημα εξουσιοδότησης που επιτρέπει στους ανθρώπους να εντοπίζονται για πληρωμές χρησιμοποιώντας τα τηλέφωνά τους.
Οι απατεώνες έχουν ήδη μάθει να εκμεταλλεύονται τις ιδιαιτερότητες του συστήματος για να εξαπατήσουν τους ανθρώπους αποσπώντας μεγάλα χρηματικά ποσά, ακόμη και τις συντάξεις τους.
Το καλύτερο σενάριο είναι ότι δεν είμαστε τόσο ασφαλείς όσο πιστεύουμε, λέει ο Skarec – το χειρότερο είναι ότι η υποδομή πληροφορικής είναι συστηματικά ευάλωτη.
«Είμαστε τυχεροί που οι άνθρωποι που ξέρουν πώς να χτυπήσουν το σύστημα είναι στην καλή πλευρά, για τώρα», λέει. «Αλλά δεν ξέρουμε πώς θα προχωρήσουν τα πράγματα.
Οι τράπεζες αναγνωρίζουν ότι οι ψηφιακές πληρωμές μπορούν να είναι ευάλωτες, όπως τα μετρητά.
Ωστόσο, μια δημοσκόπηση που έγινε αυτό το μήνα αποκάλυψε την ανησυχία μεταξύ των Σουηδών, ενώ σχεδόν οι επτά στους 10 δήλωσαν ότι θέλουν να διατηρήσουν την επιλογή να χρησιμοποιούν μετρητά, ενώ μόλις το 25% επιθυμούν μια κοινωνία χωρίς μετρητά. Οι βουλευτές από αριστερά και δεξιά εξέφρασαν τις ανησυχίες τους σε πρόσφατη κοινοβουλευτική ακρόαση. Το Κοινοβούλιο διεξάγει μια διακλαδική αναθεώρηση της νομοθεσίας των κεντρικών τραπεζών, η οποία θα διερευνήσει επίσης τα θέματα που αφορούν τα μετρητά.
Το Πειρατικό Κόμμα – το οποίο έκανε το όνομά του στη Σουηδία για την αντίθεσή του στην επιτήρηση του κράτους και του ιδιωτικού τομέα – χαιρετίζει ένα υψηλότερο πολιτικό προφίλ για αυτά τα ζητήματα.
«Αν έχετε τον έλεγχο των διακομιστών που ανήκουν στη Visa ή MasterCard, έχετε τον έλεγχο της Σουηδίας», λέει ο Engström.
«Εν τω μεταξύ, θα πρέπει να συνεχίσουμε να δίνουμε τα χρήματά μας στις τράπεζες, και ελπίζουμε ότι δε θα χρεοκοπήσουν.
