Το «Διαβάζω για τους άλλους», η απόλαυση της ανάγνωσης κι ένα αισιόδοξο μήνυμα σε καιρό κρίσης
Εδώ και λίγες ημέρες, από τον Απρίλιο, η Αθήνα είναι, έπειτα από επιλογή της Unesco, Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου. Διάσημοι και καταξιωμένοι συγγραφείς έρχονται στην Αθήνα και συνομιλούν με τους λάτρεις των βιβλίων τους, διοργανώνονται εκθέσεις κι εκδηλώσεις που φέρνουν το κοινό ένα βήμα πιο κοντά στους δημιουργούς και προσεγγίζουν ολόπλευρα το θέμα της ανάγνωσης, του λόγου και της τέχνης. Στις δράσεις συμμετέχει και ο οργανισμός «Διαβάζω για τους άλλους», μια ομάδα εθελοντών που στόχο έχει να διαβάζει σε ανθρώπους που δεν μπορούν να το κάνουν μόνοι τους.
Όλα ξεκίνησαν πριν από λίγα χρόνια, από μία συζήτηση μεταξύ φίλων, σε μία πολύ δύσκολη συγκυρία για την Ελλάδα. Ήταν η Αργυρώ Σπυριδάκη, πρόεδρος του «Διαβάζω για τους άλλους» και ο Θοδωρής Τσάτσος, αντιπρόεδρος, εκ γενετής τυφλός, που μιλούσαν για λογοτεχνία. Κι από εκείνη τη συνομιλία γεννήθηκε μία ιδέα, την οποία σήμερα ασπάζονται και υποστηρίζουν έμπρακτα περίπου 3.500 εθελοντές.
Αυτό που ίσως δεν έχει ποτέ περάσει από το μυαλό όσων λαχταρούν ένα βιβλίο, απλώνουν το χέρι, το παίρνουν και το διαβάζουν, είναι πως δεν είναι εξίσου εύκολη η διαδικασία για έναν άνθρωπο με προβλήματα όρασης. Ούτε είναι εξίσου μεγάλο το εύρος των επιλογών. Θα πρέπει το βιβλίο να υπάρχει σε κάποια ακουστική βιβλιοθήκη. Ή να βρεθεί κάποιος πρόθυμος να τους το διαβάσει. Κι εδώ μπαίνει το «Διαβάζω για τους άλλους», που αγωνίζεται σε καθαρά εθελοντική βάση να έχουν άνθρωποι, που δυσκολεύονται, πρόσβαση στην εκπαιδευτική εκδοτική παραγωγή αλλά και τα λογοτεχνικά έργα. Στόχος είναι να εμπλουτιστεί η Ακουστική Βιβλιοθήκη των Τυφλών, έτσι ώστε οι μη βλέποντες να έχουν όσο το δυνατόν πιο ισότιμη πρόσβαση στη λογοτεχνία.
Ο Θοδωρής Τσάτσος σπούδασε Νομική στο ΕΚΠΑ και Ψυχολογία στο Πάντειο και εργάζεται ως ψυχολόγος. Στη συνέντευξή του στο newsbeast.gr μιλά για το ξεκίνημά του «Διαβάζω για τους άλλους», τα αισιόδοξα μηνύματα, τις δυσκολίες του εγχειρήματος και τα επόμενα βήματά του. Και για το βιβλίο που θα ήθελε εκείνος να διαβάσει από το εθελοντικό δίκτυο του οποίου είναι ιδρυτικό μέλος.
– Είσαι ο ένας από τους δύο ανθρώπους από τους οποίους ξεκίνησε η ιδέα του «Διαβάζω για τους Άλλους»
Ναι, ήμουν με την Αργυρώ και μιλούσαμε για λογοτεχνία. Αφού κατάλαβε το πώς διαβάζω εγώ, ότι δεν υπάρχουν δηλαδή όλα τα βιβλία προσβάσιμα σε μένα, χρειάζεται να υπάρξει είτε ακουστικό είτε κάποιος να μου το διαβάσει, της ήρθε η ιδέα να κάνει το ‘Διαβάζω για τους Άλλους’, ένα δίκτυο από ανθρώπους οι οποίοι εθελοντικά θα διαβάζουν για να ηχογραφούνται βιβλία σε ακουστική μορφή. Αυτό ήταν η πρώτη ιδέα. Μετά επεκτάθηκε στο να γίνουν και ζωντανές αναγνώσεις, και πάλι εθελοντικά, σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, δηλαδή γηροκομεία, παιδιά σε ιδρύματα, ανθρώπους σε σπίτια που δεν μπορούν να διαβάσουν για λόγους υγείας, σε φυλακές… Σήμερα δραστηριοποιούμαστε σε τέσσερις πόλεις, Αθήνα, Ηράκλειο, Χανιά και Θεσσαλονίκη. Στις φυλακές των Χανίων ήδη κάναμε κάποιες αναγνώσεις.
– Μετά την πρώτη ιδέα, πώς εξελίχθηκε το «Διαβάζω» για να γίνει αυτό που είναι σήμερα; Δηλαδή πώς από δύο ανθρώπους φτάνει να αφορά τόσους πολλούς;
Εγώ αρχικά δεν την πίστεψα καν αυτή την ιδέα, δεν την πήρα στα σοβαρά. Γενικά έχω σαν άνθρωπος μία αντίφαση, ενώ η ζωή μου φέρνει πάρα πολλά καλά πράγματα τελείως απρόβλεπτα, στα οποία μπαίνω και συμμετέχω, η λογική μου είναι άλλη, δεν μπορώ να πω πως πιστεύω εύκολα σε τέτοιου είδους ιδέες. Τη θεωρώ πάρα πολύ γλυκιά αλλά μέχρι εκεί. Οπότε, η Αργυρώ το έτρεξε, έφτιαξε μία σελίδα στο Facebook και απευθύνθηκε στον κόσμο, να δει ποιος μπορούσε να ενδιαφέρεται. Επειδή την έπαιρναν αρκετοί τηλέφωνο, έκανε μία πρώτη συνάντηση, με ανθρώπους που ήθελαν να δουν τι μπορεί να γίνει και πώς αυτό να οργανωθεί. Κι έτσι ξεκίνησε, έγινε μία συνάντηση τον Γενάρη του 2015, που ήταν σαράντα άτομα. Μετά σιγά σιγά οργανώθηκαν οι ομάδες κι άρχισε η ιδέα να αναπτύσσεται, μέχρι που κάπως ακούστηκε, δώσαμε και κάποιες συνεντεύξεις, κι έτσι εξαπλώθηκε.
– Και τώρα υπάρχει αναμονή για τους ενδιαφερόμενους…
Υπάρχει, ειδικά για όσους θέλουν να ηχογραφήσουν. Οι περισσότεροι που έρχονται αυτό θέλουν να κάνουν, ηχογραφήσεις, κι εκεί μοιραία υπάρχει αναμονή για πολλούς λόγους και γιατί τα στούντιο με τα οποία συνεργαζόμαστε είναι πολύ λίγα. Γι’ αυτό και θα τρέξει μια καμπάνια για να μπορέσουμε να κάνουμε το δικό μας στούντιο. Εγγεγραμμένοι είμαστε περίπου 3.500 εθελοντές, οι ενεργοί ποικίλουν ανάλογα την περίοδο, αυτή τη στιγμή είμαστε περίπου χίλιοι στις τέσσερις πόλεις, δεν είναι και μικρό νούμερο. Όποιος έρχεται στο «Διαβάζω για τους Άλλους» θέλει να διαβάζει- και καλά κάνει. Αλλά για να γίνει αυτό χρειάζεται να προηγηθούν πολλά πράγματα οργανωτικά. Μπορεί να ακούγονται άχαρα ή βαρετά, αλλά δεν μπορείς να πας να διαβάσεις σε κάποιο γηροκομείο ή σε παιδιά, δεν μπορείς να εγγράψεις ένα βιβλίο αν κάποιος δεν έχει φροντίσει να βρεθούν αυτά τα ιδρύματα, αυτά τα βιβλία, να ταξινομηθούν οι εθελοντές κι άλλα πολλά. Θέλουμε κανείς να μην έχει παράπονο και φυσικά να αξιοποιούνται όλοι.
– Πόσα βιβλία έχουν μέχρι στιγμής «γραφτεί» από εσάς;
Το «Διαβάζω για τους Άλλους» δραστηριοποιείται και γράφει βιβλία εκπαιδευτικά κυρίως, γιατί βάζουμε σε προτεραιότητα τους φοιτητές, και κάποια λογοτεχνικά. Για την ώρα έργα που είτε είναι ελεύθερα από πνευματική ιδιοκτησία είτε μας τα παραχωρούν εκδότες. Αυτά τα δεύτερα δεν είναι πολλά. Συνολικά έχουμε γράψει περίπου 125 βιβλία. Αυτή τη στιγμή γράφεται ένα βιβλίο που ζήτησα εγώ, που αφορά τη δουλειά μου.
– Και ποιο είναι το πρώτο λογοτεχνικό βιβλίο το οποίο ανυπομονείς να διαβάσεις από το «Διαβάζω για τους άλλους»;
Ακουστικά βιβλία διαβάζω πάρα πολλά, από εμάς θα ήθελα να διαβάσω Ρένο Αποστολίδη, γιατί ξέρω πως από αλλού δεν υπάρχει διαθέσιμος. Σκοπεύουμε άλλωστε να κάνουμε ένα ανοιχτό κάλεσμα σε εκδότες, με σκοπό τη μεγαλύτερη πρόσβαση στην λογοτεχνική παραγωγή.
– Πώς μπορεί κάποιος να έχει πρόσβαση στα βιβλία που «γράφετε»;
Αυτά που είναι ελεύθερα δικαιωμάτων ανεβαίνουν στο κανάλι μας στο YouTube. Τα εκπαιδευτικά και όλα τα υπόλοιπα λογοτεχνικά ανεβαίνουν σε μία ηλεκτρονική πλατφόρμα, που είναι φτιαγμένη από το Πάντειο Πανεπιστήμιο και στην οποία συμμετέχουν πολλές ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, και η Εθνική Βιβλιοθήκη. Εκεί μπαίνουν χρήστες μόνο με κωδικό, για να διασφαλίζεται το περιεχόμενο.
– Λέμε πως η δύσκολη περίοδος της κρίσης ενεργοποίησε τον κόσμο, μας ευαισθητοποίησε. Αυτό αποτυπώνεται και στο «Διαβάζω για τους Άλλους»;
Σίγουρα, το μπαμ που έκανε είναι αποτέλεσμα και μεγαλύτερης ευαισθητοποίησης. Αλλά και μιας μεγαλύτερης ανάγκης των ανθρώπων να συνυπάρχουν. Δεν είναι απαραίτητο να είναι μόνο ένα πράγμα, είναι συνδυαστικά. Η ευαισθητοποίηση, το εγώ νοιάζομαι για σένα που δεν βλέπεις κτλ αλλά και η κοινωνική ανάγκη να θέλω μαζί με σένα να κάνουμε κάτι, για να μπορέσουμε να συνυπάρξουμε, να βγω από τις σκέψεις μου, από αυτό που με τρώει. Ήταν πάρα πολύ παράξενο αυτό που έγινε στην πρώτη πολύ μεγάλη μας συνάντηση, όπου ήμαστε διακόσια άτομα, τον Ιούλιο του 2015 στον ΙΑΝΟ. Το αντιπαραβάλλω με την ορκωμοσία μου- τότε ορκίστηκα στην Ψυχολογία- λίγες μέρες πριν το δημοψήφισμα. Στην ορκωμοσία έβλεπα μία ματαίωση, ότι κάνουμε κάτι που δεν έχει καμία συνάφεια με αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Αυτό βίωνα από τους υπόλοιπους φοιτητές. Κι έλεγα «ποιο ‘Διαβάζω για τους άλλους’, ποια συνάντηση, ποιος θα έρθει», εδώ ακυρώνονται παραστάσεις, παραγωγές, γινόταν ο κακός χαμός. Και πάμε στον ΙΑΝΟ και δεν είχαμε πού να βάλουμε τόσο κόσμο, ήταν τρομερό. Οπότε προφανώς παίζει ρόλο και το ότι είμαστε δύσκολα, αλλά παίζει ρόλο και το ότι ο κόσμος θέλει μια συσπείρωση, μία παρέα, έτσι το βιώνω εγώ. Και στο «Διαβάζω» νιώθω πως φυσικά η ομάδα προσφέρει και όλοι συμφωνούν με τον σκοπό, αλλά είναι σημαντικό που είναι αυτό ακριβώς, ομάδα.
– Ποιος είναι ο επόμενος στόχος σας;
Τρέχουμε μία καμπάνια crowd funding προκειμένου να χτιστεί το πρώτο δικό μας στούντιο ηχογράφησης και να αυξήσουμε την παραγωγή βιβλίων. Θέλουμε πάρα πολύ να το καταφέρουμε αυτό, θα μας βοηθήσει πάρα πολύ να αυξήσουμε την ετήσια παραγωγή και σε λογοτεχνικά και σε εκπαιδευτικά βιβλία προφανώς, για να εμπλουτιστούν οι ακουστικές βιβλιοθήκες και να απορροφηθούν και περισσότεροι εθελοντές.
– Έχω και μια ερώτηση που μάλλον θα έχεις ακούσει πολλές φορές. Πώς νιώθεις με τη συμπεριφορά ορισμένων Αθηναίων απέναντι σε άλλους πολίτες που έχουν κάποια δυσκολία μετακίνησης, είτε πρόβλημα όρασης, είτε πρόβλημα κινητικότητας, είτε ακόμα και μαμάδες με μωρό σε καρότσι…
Προσωπικά εγώ -δεν μπορώ να μιλήσω για άλλους- μέσα στην καθημερινότητά μου εισπράττω πολύ μεγάλη συνεννόηση. Ξέρω τα προφανή προβλήματα, το παρκάρισμα σε ράμπες, πως οι δρόμοι είναι χάλια, αλλά δεν νιώθω γι’ αυτά θυμό ή απογοήτευση. Δεν ήταν ποτέ αλλιώς, οπότε να πω «κοίτα πώς έγιναν». Και πιστεύω πως όταν δεν ήμασταν δύσκολα ήταν χειρότερα. Αυτό που μου προκαλεί απογοήτευση κι οργή, με πληγώνει αν θέλεις, είναι όταν κάποιος που δεν σε γνωρίζει μπορεί να εκφράσει άποψη για σένα λόγω ενός προβλήματος, κι αυτή η άποψη να είναι πχ μία επαγγελματική ή προσωπική απόρριψη. Με νοιάζει όταν η άποψη αυτή μπορεί εσένα να σε περιορίσει από δυνατότητες που έχεις. Όταν ερχόμαστε σε αυτά τα ζητήματα, όχι μόνο για τους τυφλούς προφανώς, μου δημιουργείται θυμός σίγουρα, και απογοήτευση. Τώρα στους δρόμους, είναι δύσκολα τα πράγματα, αλλά δεν υπάρχει και άλλη επιλογή, τι να κάνεις, να κάτσεις σπίτι σου; Αφού έχω επιλέξει μια ζωή που έχει μετακινήσεις, έτσι γίνονται οι μετακινήσεις!
- Ενημερωθείτε για το δίκτυο εθελοντών του «Διαβάζω για τους άλλους» στην ιστοσελίδα του και τη σελίδα του στο Facebook. Στο πλαίσιο του «Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου», το «Διαβάζω για τους άλλους» δραστηριοποιείται σε τρεις κατευθύνσεις: Θα «διαβάζει» για έναν ολόκληρο χρόνο, στο μετρό, αποσπάσματα αμερικανικής λογοτεχνίας, την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα. Θα διαβάζει σε ηλικιωμένους σε 20 διαφορετικά ιδρύματα, μια φορά την εβδομάδα για 2 ώρες, και τέλος θα ασχοληθεί και με τη διαγενεακή ανάγνωση, εκπαιδεύοντας μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων να διαβάζουν σε ηλικιωμένους.
