Πολύ πριν από την καθιέρωση των Ολυμπιακών Αγώνων (κατά την παράδοση το 776 π.Χ.) υπήρχαν στον προϊστορικό κόσμο διάφορες μορφές αθλητισμού και αγώνων. Από την τρίτη χιλιετία π.Χ. εμφανίζονται στους ανατολικούς λαούς και ιδίως στην Αίγυπτο τοιχογραφίες και ανάγλυφα με άνδρες που παλεύουν ή σηκώνουν βάρη, αλλά φαίνεται πως σε αυτές τις δραστηριότητες έλειπε η άμιλλα και ότι οι απεικονίσεις αποδίδουν απλές παραστάσεις που δίνονταν προς τέρψη των θεατών. Τα παιχνίδια αυτά πέρασαν στις πρώτες οργανωμένες ευρωπαϊκές κοινωνίες με κρατική οργάνωση, στη μινωική Κρήτη και στις Κυκλάδες και από εκεί στη μυκηναϊκή Ελλάδα.
Στην Κρήτη και κατά τη διάρκεια της 2ης χιλιετίας π.Χ. τα αθλητικά θεάματα, που αρχικά προορίζονταν για τη διασκέδαση των θεατών σε συγκεντρώσεις, μετατρέπονται σε μορφές αληθινού αθλητισμού. Πολύ γρήγορα συνδέονται με διάφορες θρησκευτικές εκδηλώσεις και εορτές και γίνονται αναπόσπαστο τμήμα τους, μία κίνηση που έμελλε από τότε να συνοδεύει για πάντα τον αρχαίο ελληνικό αθλητισμό και τους αγώνες. Δημοφιλή αγωνίσματα αποτελούσαν το κυβίστημα (δεξιοτεχνική ακροβασία), τα ταυροκαθάψια, η πάλη και η πυγμή, η οποία μάλιστα ασκούνταν με γάντια, όπως στη σημερινή πυγμαχία.
Η ΣΚΥΤΑΛΗ ΣΤΟΥΣ ΜΥΚΗΝΑΙΟΥΣ
Ενώ το αθλητικό πνεύμα εδραιώθηκε στην Κρήτη και συνδέθηκε εφεξής άρρηκτα με τη θρησκεία, ο μυκηναϊκός κόσμος στον οποίο μεταλαμπαδεύτηκε το αθλητικό πνεύμα από τους μινωίτες, μπορεί να περηφανεύεται για την ίδρυση δύο νέων αθλημάτων, του αγώνα δρόμου και της αρματοδρομίας.
Από τους Κρήτες πήραν βέβαια και τα υπόλοιπα αγωνίσματα, αλλά προώθησαν και διέδωσαν τα κατεξοχήν αθλητικά, την πάλη και την πυγμή, τα οποία βελτίωσαν τεχνικά. Το κυβίστημα που απαιτούσε δεξιοτεχνία και δεν προωθούσε την άμιλλα ουδέποτε έγινε δημοφιλές ενώ και τα ταυροκαθάψια σταδιακά εκφυλίστηκαν και περιορίστηκαν σε επιδείξεις ακίνδυνων γυμνασμάτων. Παρέμειναν προσφιλές θέμα στις παραστάσεις και ιδίως στις σφραγίδες και στα φυλακτά, αφού ήταν συνδεδεμένα με συγκεκριμένες θρησκευτικές εορτές και θεότητες.
Οι μυκηναίοι, που διακρίνονταν για την πολεμική τους προετοιμασία και ετοιμότητα, έδειξαν φυσικά μεγάλο ενδιαφέρον για τα αθλητικά αγωνίσματα, τα οποία τώρα διοργανώνονταν όχι μόνο κατά τη διάρκεια θρησκευτικών εορτών αλλά και σε άλλες ευκαιρίες κοινωνικών εκδηλώσεων, όπως στο πλαίσιο των τελετών μιας κηδείας.
Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΙΟΥ
Και πάλι, όμως, ουδέποτε αποκόπηκε ο δεσμός με τη θρησκεία, αφού και σε αυτήν την περίπτωση οι αγώνες αποκτούσαν συμβολικό περιεχόμενο. Αναφέρονταν στο δύσκολο αγώνα που έδωσε στη ζωή του ο νεκρός και τη νίκη του εκεί, ώστε νικηφόρος να οδεύει στη μεταθανάτια ζωή. Δεν είναι άσχετο φυσικά το γεγονός, ότι στον ελληνικό κόσμο η ανταμοιβή του νικητή στους αγώνες ήταν το στεφάνι. Στεφάνι συνόδευε και τους νεκρούς ως νικητές της ζωής, ένα έθιμο που επιβίωσε έως τις μέρες μας, χωρίς ίσως να γνωρίζουμε ότι σχετίζεται με τους αρχαίους αθλητικούς αγώνες.
Γνωστή είναι επίσης και η έφεση των μυκηναίων στο κυνήγι, που απαιτούσε εξάσκηση και άθληση των μετεχόντων σε αυτό, αφού συχνά διακινδύνευαν τη ζωή τους, ιδίως στο ιδιαίτερα δημοφιλές κυνήγι των αγριόχοιρων. Το κυνήγι αποτελούσε και αυτό ένα είδος αγωνίσματος και είχε την έννοια της υπεροχής επάνω στα άγρια ζώα. Απέκτησε μάλιστα και συμβολικό περιεχόμενο και διοργανώνονταν κατά τη διάρκεια των τελετών μιας κηδείας, μόνο που το τυπικό απαιτούσε τα θηράματα να είναι όσο το δυνατόν πιο άγρια και ισχυρά.
ΤΑ ΓΚΡΑΝ ΠΡΙ ΤΗΣ ΒΟΥΝΤΕΝΗΣ
Στην Αχαΐα διασώθηκαν από τη μυκηναϊκή περίοδο μερικές σπάνιες παραστάσεις, που φανερώνουν τη διενέργεια αθλητικών αγώνων στην περιοχή. Οι πιο πολλές από αυτές βρέθηκαν στις ανασκαφές του Λάζαρου Κολώνα στο πλούσιο νεκροταφείο της Βούντενης. Ξεχωρίζουν οι αρματοδρομίες, στις οποίες συμμετέχουν πάνοπλοι και ετοιμοπόλεμοι άνδρες, θα λέγαμε με την επίσημη πολεμική τους εξάρτηση.
Οι μοναδικές αυτές παραστάσεις δίνουν μία εντυπωσιακή εικόνα των αθλητικών δραστηριοτήτων και αγώνων που διοργανώνονταν προς τιμήν των νεκρών στην περιοχή. Αλλες παραστάσεις συνδέονται με τη διοργάνωση κυνηγιού ενώ σε έναν μεγάλο κρατήρα διασώθηκε παράσταση άγριων αρσενικών ζώων σε σειρά, για να δηλωθεί η αγριότητα των θηραμάτων και η δύναμη και η ρώμη των κυνηγών – αγωνιζομένων. Μία αποσπασματική μοναδική παράσταση με οπλισμένους κωπηλάτες και υπεριπτάμενα άγρια πτηνά δείχνει ίσως μία διαφορετική εικόνα του «ιερού» κυνηγιού.
ΤΟ ΕΥΡΗΜΑ ΣΤΙΣ ΠΟΡΤΕΣ
Η πιο σημαντική, όμως, απεικόνιση αθλητικού αγώνα έχει βρεθεί στις Πόρτες της Αχαΐας και παρουσιάζει δύο λιτά ενδεδυμένους δρομείς. Είναι η παλαιότερη γνωστή παράσταση αγώνα δρόμου και χρονολογείται στον 14ο αι. π.Χ. Βρέθηκε το 1997 και έως τότε η απαρχή του αγωνίσματος αναγόταν στον 13ο αι. από ένα συναφές θέμα σε μυκηναϊκό αγγείο που έχει βρεθεί στην Κύπρο και εικονίζει αγώνα δρόμου και πυγμαχία. Οι δρομείς των Πορτών εκτελούν με το δεξί χέρι ιερή χειρονομία (σεβίζοντες), γεγονός που συνδέει τον αγώνα με θρησκευτικές τελετές στα πλαίσια των εορτών κάποιας προστάτιδας θεότητας. Καθώς βρέθηκε σε νεκροταφείο και η σφραγίδα δεν είναι πραγματικής χρήσης αλλά αντικείμενο ειδικά κατασκευασμένο για να συνοδεύσει το νεκρό, ίσως η παράσταση να αποδίδει τον αγώνα δρόμου που έπρεπε να διοργανωθεί προς τιμήν του, υπό την υψηλή προστασία και την εποπτεία κάποιας θεότητας.
Η συνέχεια την επόμενη εβδομάδα
Του ΙΩΑΝΝΗ ΜΟΣΧΟΥ, αρχαιολόγου
Πηγή: http://pelop.gr/
