Η πανωλεθρία των Λακεδαιμονίων απέναντι σε έναν αντίπαλο που όλα έδειχναν πως ήταν εύκολος
Ο Λεωνίδας Α’ της Σπάρτης, ο Λεωνίδας των Θερμοπυλών, είχε πάντα αγκάθι αυτή την ιστορία της πανωλεθρίας του λαού του που άκουγε διαρκώς μεγαλώνοντας.
Την περιβόητη ήττα των Λακεδαιμονίων δηλαδή όταν προσπάθησαν να εκθρονίσουν τον τύραννο της Σάμου, Πολυκράτη, μια ταπεινωτική ήττα που τόσο κηλίδωσε το γόητρο των περήφανων Λακεδαιμονίων και θα στεκόταν ορόσημο στην πολεμική τους ιστορία.
Ένα γεγονός που γινόταν ακόμα τραγικότερο εξαιτίας του πρωταγωνιστή του, του μεγάλου βασιλιά Κλεομένη Α’ της Σπάρτης, γιου του Αναξανδρίδα και ετεροθαλούς αδερφού του Λεωνίδα. Της πρώτης πραγματικής προσωπικότητας της Σπάρτης (περισσότερο ιστορικής παρά μυθικής δηλαδή) που χάρη στον Ηρόδοτο έχουμε ασφαλέστερες χρονολογίες και περισσότερες πληροφορίες.
Ως ένας από τους σπουδαιότερους βασιλείς που γνώρισε ποτέ η Σπάρτη, ο Κλεομένης ισχυροποίησε την πόλη-κράτος του μεταξύ 519-490 π.Χ., δίνοντας σάρκα και οστά στην Πελοποννησιακή Συμμαχία και συντρίβοντας τον πιο υπολογίσιμο εχθρό του στην Πελοπόννησο, το Άργος. Μετά αναμείχθηκε στα εσωτερικά της Αθήνας, γνωρίζοντας εκεί πλήθος περιπετειών, άφησε το στίγμα του στην Αίγινα και έκανε πολλά και διάφορα στον ελλαδικό χώρο, μέχρι να τον χαρακτηρίσουν οι συμπατριώτες του παράφρονα και να τον εξορίσουν.
Στη φυλακή πέθανε, αυτοκτονώντας μέσα στην παράνοιά του, όπως καταμαρτυρεί ο Ηρόδοτος, δεν αποκλείεται πάντως να έπεσε θύμα δολοφονίας, όπως ισχυρίζεται η νεότερη ιστορική έρευνα. Στη μακρά του βασιλική πορεία όμως και παρά το γεγονός ότι μέχρι τους Περσικούς Πολέμους είχε κάνει τη Σπάρτη του ηγέτιδα αλλά και υπερασπιστή του ελληνικού στοιχείου, ένα γεγονός ήταν αυτό που δεν χωνεύτηκε ποτέ από τους συγχρόνους του, ένα γεγονός που ξεκινά όταν οι Σάμιοι έστειλαν πρεσβευτές στην παντοδύναμη Σπάρτη ζητώντας τη βοήθειά της…
Ο Πολυκράτης, γιος του Αιάκη, έγινε τύραννος της Σάμου κάποια στιγμή κατά το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ. όταν εκμεταλλευόμενος μια γιορτή όπου βρίσκονταν όλοι έξω από την πόλη, ανέτρεψε το καθεστώς με τη βοήθεια των δύο αδερφών του, Παντάγνωτου και Συλοσώντα, εγκαθιδρύοντας τη δική του τυραννία.
Αφού μοίρασαν το νησί στα τρία, ο Πολυκράτης θα σκοτώσει τελικά τον Παντάγνωτο και θα εξορίσει τον Συλοσώντα, εδραιώνοντας περαιτέρω την κυριαρχία του σε όλο το νησί. Και ένα από τα πρώτα πράγματα που θα κάνει είναι να φτιάξει έναν καλό στόλο και στρατό για να λεηλατεί τα γειτονικά νησιά του Αιγαίου. Το νέο πλοίο που ναυπήγησε, την περίφημη σάμαινά του, όχι μόνο έκανε τη Σάμο «πασέων πρώτη, Ελληνίδων και βαρβάρων», όπως γράφει ο Ηρόδοτος, αλλά του επέτρεψε να μετρήσει και θριάμβους με τον σωρό.
Ο ενωμένος στόλος Μιλήτου και Λέσβου το ήξερε καλά αυτό, όπως και οι Πριηνείς, μιας και η Σάμος είχε καταστεί θαλασσοκράτειρα. Ακόμα και τον Κύρο απέκρουσε όταν αποπειράθηκε να καταλάβει το νησί του! Διέπραξε όμως μια «ύβρη» σε όλα αυτά, το να αψηφήσει τη Σπάρτη, τη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη στον ελληνικό χώρο, ιδρύοντας αποικίες με το τσουβάλι στο Αιγαίο, την Κρήτη, τη Θράκη και τη Σικελία και φτάνοντας να συνάψει σχέσεις με εχθρούς των Λακεδαιμονίων.
Ακόμα και με τους τυράννους Αθήνας και Νάξου συμμάχησε, αλλά και με τον φαραώ Άμασι της 18ης δυναστείας, τον οποίο πρόδωσε όμως συμμαχώντας τελικά με τον Καμβύση Β’ στην εκστρατεία του τελευταίου κατά της Αιγύπτου. Και το έκανε αυτό απλώς και μόνο για να απαλλαγεί από τους εσωτερικούς του αντιπάλους, ζητώντας από τον πέρση βασιλιά να βρει τρόπο να ξεφορτωθεί τους πολιτικούς του εχθρούς.
Το εκστρατευτικό σώμα των Σαμίων κατάλαβε όμως τις προθέσεις του και επέστρεψε άρον-άρον από την Αίγυπτο για να διώξει τον τύραννο. Η ναυμαχία που έλαβε χώρα τους έστεψε μεν νικητές, ο Πολυκράτης τους απέκρουσε όμως στη στεριά υποχρεώνοντάς τους να μπουν στα καράβια τους και να διαφύγουν στα ανοιχτά.
Και εδώ μπαίνει στην ιστορία της Σάμου για πρώτη φορά ο πανίσχυρος Κλεομένης, ο οποίος έδωσε στους σάμιους πρεσβευτές δυνάμεις για να διώξουν τον τύραννο, πιστεύοντας πως το έργο τους θα ήταν εξόχως εύκολο. Το ίδιο έκαναν και οι Κορίνθιοι εξάλλου, πιστεύοντας πως ο αποδυναμωμένος και καταχρεωμένος από τα έργα και τη μεγαλομανία του Πολυκράτης θα ήταν εύκολος στόχος.
Κι όμως, έπειτα από πολιορκία 40 ημερών και παρά τις υπέρτερες δυνάμεις τους, όπως μας λέει ο Ηρόδοτος, οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοί τους εγκατέλειψαν την προσπάθεια, μετρώντας μια ηχηρότατη ήττα που ακούστηκε στα πέρατα του ελληνικού κόσμου! Ο Πολυκράτης κατάφερε πάντως να σώσει τα προσχήματα και να μην εμπλακεί σε πόλεμο με τους Πέρσες για την -αποτυχημένη- συνδρομή των Λακεδαιμονίων σε ένα νησί που είχε εδώ και καιρό στο στόχαστρο ο εχθρός εξ Ανατολής…
Ο Πολυκράτης δολοφονήθηκε τελικά το 522 π.Χ. πέφτοντας στην παγίδα του σατράπη των Σάρδεων, Οροίτη, που μισούσε θανάσιμα τον τύραννο της Σάμου. Ο Οροίτης δελέασε τον παροιμιωδώς φιλοχρήματο Πολυκράτη ζητώντας τη βοήθειά του για να φυγαδεύσει τάχα την τεράστια περιουσία του, μιας και οι Πέρσες κοντοζύγωναν. Ο Πολυκράτης, παρά τις συστάσεις, πήγε στις Σάρδεις και έπεσε στα χέρια των Περσών, οι οποίοι τον έγδαραν και τον ανασκολόπισαν σε ένα ύψωμα, ώστε να βλέπει πεθαίνοντας μαρτυρικά την αγαπημένη του πόλη.
Με τον Πολυκράτη εκτός κάδρου, οι Πέρσες έκαναν ό,τι ήθελαν στη Σάμο. Εγκατέστησαν στην εξουσία τον Μαιάνδριο, υπασπιστή άλλοτε του Πολυκράτη, ο οποίος δεν αποδείχτηκε ακριβώς πιστός στα κελεύσματά τους, κι έτσι λίγο αργότερα οι Πέρσες επέστρεψαν για να τον διώξουν και να κάνουν τύραννο τον εξόριστο Συλοσώντα.
Ο Μαιάνδριος φόρτωσε τη σεβαστή του περιουσία στα καράβια και διέφυγε στη Σπάρτη. Και όπως μας παραδίδει ο Ηρόδοτος για τη δύναμη του Κλεομένη, ο εξόριστος τύραννος απευθύνθηκε προσωπικά στον Κλεομένη και όχι στους εφόρους της Σπάρτης, «επειδή ήταν το πιο ισχυρό πρόσωπο».
Οι Πέρσες κατέλαβαν τη Σάμο, αντιμετώπιζαν όμως αναταραχές και αιματηρά επεισόδια από τους οπαδούς του Μαιάνδριου. Ο οποίος θεώρησε πως επειδή ο Κλεομένης είχε ξαναβοηθήσει τους Σάμιους στις περιπέτειές τους, θα το έκανε και πάλι. Δεν γνώριζε όμως τον αντίκτυπο της αποτυχίας του να ανατρέψει την τυραννίδα του Πολυκράτη στο εσωτερικό της Σπάρτης!
Ο Κλεομένης του επέτρεψε να παραμείνει για ένα διάστημα στη Σπάρτη, δεν είχε όμως σκοπό να επιστρέψει στο σημαδιακό νησί. Έπεισε έτσι κάποια στιγμή τους εφόρους να τον απελάσουν ως ανεπιθύμητο, παραθέτοντας ως δικαιολογία ότι μια ενδεχόμενη αντιπαράθεση Σπαρτιατών και Περσών για το νησί δεν άξιζε τον κόπο.
Όπως μας παραδίδεται όμως, όλοι γνώριζαν γιατί απέφευγε ο πολυχρονεμένος Κλεομένης να ξαναβρεθεί ο στρατός του στη Σάμο…
