Ταφικά έθιμα αιώνων που διατηρούνται έως σήμερα και κόβουν την ανάσα
Ύστατος αποχαιρετισμός. Κηδεία. Ενταφιασμός. Αποτέφρωση. Ταφικά έθιμα και τρόποι ταφής που διαφέρουν ανά περιοχή, ανά θρησκεία και ανά τους αιώνες, και χρησιμεύουν στο οριστικό «αντίο» των ζώντων προς τους αγαπημένους που έχασαν, και την προετοιμασία των τελευταίων για το μετά. Αυτό το «μετά» βέβαια σηκώνει πολλή συζήτηση, αλλά δεν είναι εδώ ο τόπος και ο χρόνος της.
Στις Φιλιππίνες, η φυλή Igorot εξακολουθεί να εξασκεί ένα αρχαίο τελετουργικό ταφής, το οποίο θέλει τους ηλικιωμένους να σμιλεύουν οι ίδιοι τα δικά τους φέρετρα και οι νεκροί να κρέμονται στα βράχια. Μπορεί να ακούγονται παράξενα αυτά σε ανθρώπους και πολιτισμούς που έχουν άλλα ήθη και συνήθειες, ωστόσο προφανώς η κάθε παράδοση έχει τους δικούς της υποστηρικτές και τα ερείσματά της στον χρόνο και στους ανθρώπους.
Το χωριό Sagada είναι φωλιασμένο στις συναρπαστικές οροσειρές στα βόρεια του νησιού Λουζόν, το μεγαλύτερο και πολυπληθέστερο των Φιλιππίνων. Για να φτάσει κανείς εκεί, χρειάζεται να διανύσει μια δύσκολη διαδρομή 8,5 ωρών οδικώς από τη Μανίλα. Όποιος όμως είναι πρόθυμος να κάνει το ταξίδι αυτό, θα αντικρίσει με τα ίδια του τα μάτια ένα αρχαίο έθιμο που είναι τόσο εντυπωσιακό όσο και ανατριχιαστικό. Και η εικόνα των νεκρών που «κρέμονται» στους βράχους μπορεί να κάνει το στομάχι του να ανακατευτεί, αλλά και τα μάτια του να ανοίξουν διάπλατα με δέος.
Το τελετουργικό έχει ηλικία που ξεπερνά τα 2000 χρόνια. Οι Igorot «θάβουν» τους νεκρούς τους σε χειροποίητα φέρετρα, τα οποία είτε δένονται είτε καρφώνονται στα βράχια και κρέμονται σε απόσταση από το έδαφος. Οι Igorot έτρεμαν την ταφή στο έδαφος, επειδή φοβούνταν το νερό, που θα έφτανε στο σημείο όπου θα βρίσκονταν θαμμένοι προκαλώντας στο σώμα τους ταχύτερη αποσύνθεση.
Αυτό το κοιμητήριο, που αψηφά τη βαρύτητα, πιστεύεται πως φέρνει τους αποδημήσαντες πιο κοντά στα πνεύματα των προγόνων τους και τον «παράδεισο». Οι νεκροί είναι ντυμένοι με τα χρώματα της οικογένειάς τους ακριβώς για να αναγνωριστούν εύκολα από τους πρόγονούς της στην επόμενη ζωή. Παράλληλα, από τη διαδικασία θεωρείται πως ωφελούνται πνευματικά και οι νεότερες γενιές.
Παραδοσιακά, οι ηλικιωμένοι έχουν ήδη έτοιμα τα φέρετρά τους, τα οποία έχουν φτιάξει οι ίδιοι, χρησιμοποιώντας το τοπικό ξύλο και ζωγραφίζοντάς τα ονόματά τους στο πλάι. Πριν η σορός αναπαυθεί για πάντα μέσα στο φέρετρο, τοποθετείται σε ένα ξύλινο «κάθισμα θανάτου», δεμένη με φύλλα και αναρριχητικά φυτά και καλυμμένη με μία κουβέρτα. Στη συνέχεια το σώμα «καπνίζεται» για να καθυστερήσει η αποσύνθεση, ενώ οι συγγενείς έχουν στη διάθεσή τους πολλές μέρες για να εκφράσουν τα σέβη τους στον νεκρό.
Και μπορεί η εικόνα των «αιωρούμενων» πτωμάτων να σοκάρει, ακόμα πιο ανατριχιαστικές είναι όμως ορισμένες πρακτικές «λεπτομέρειες» της διαδικασίας μέχρι ο νεκρός να βρεθεί στην τελευταία του κατοικία. Όπως για παράδειγμα το ότι στη μεταφορά της σορού από το «κάθισμα θανάτου», οι συγγενείς καλούνταν να σπάσουν τα οστά του νεκρού, προκειμένου να χωρέσει, σε εμβρυική στάση, στο φέρετρο του ενός μέτρου. Σήμερα, τα φέρετρα αυτά έχουν πλέον μήκος περίπου δύο μέτρων.
«Είναι σαν να επιστρέφεις εκεί από όπου προήλθες, σε εμβρυική στάση, μέσα στη μήτρα» περιγράφει την κατάληξη της σορού η Bangyay, μία από τους ξεναγούς στο μακάβριο «βασίλειο» των Igorot, μιλώντας στο BBC
Κάπου εδώ έρχεται ακόμα μία ανατριχιαστική πρακτική της όλης διαδικασίας, ακόμα μία πτυχή που προκαλεί ναυτία. Το σώμα τυλίγεται σε φύλλα πριν τοποθετηθεί στο φέρετρο, ενώ οι άνδρες βάζουν τους γάντζους στα βράχια, στο σημείο όπου θα οριστικοποιηθεί η «τελευταία κατοικία». Πριν το φέρετρο με τη σορό ανέβει στο σημείο που πρέπει, οι τεθλιμμένοι συγγενείς αφήνουν τα υγρά από το σώμα που αποσυντίθεται να στάξουν πάνω στα σώματά τους, πιστεύοντας πως αυτό θα τους φέρει καλοτυχία…
Παρότι το ταφικό τελετουργικό των Igorot είναι μοναδικό στις Φιλιππίνες, τα αιωρούμενα φέρετρα έχουν εντοπιστεί ιστορικά και σε κάποια μέρη στην Κίνα και την Ινδονησία. Στα άλλα μέρη το έθιμο αυτό έχει εκλείψει εδώ και χρόνια. Στη Sagada όμως η παράδοση διατηρείται ζωντανή. Σύμφωνα με το BBC, η τελευταία τέτοια «ταφή» έγινε το 2010.
Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και αυξάνονται οι ταξιδιώτες-προσκυνητές, που φτάνουν μέχρι τη Sagada για να επισκεφθούν τα αιωρούμενα φέρετρα. Η ειρωνεία είναι πως αυτό το κάθετο κοιμητήριο, όπου αποθεώνεται ο θάνατος, έχει αποδειχθεί ζωογόνο για τους Igorot, προσφέροντας την πολυπόθητη ενίσχυση και ώθηση στην οικονομία ολόκληρου του χωριού.
Σύμφωνα με την Bangyay, γίνονται πολύ λιγότερες τέτοιες ταφές σήμερα, σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές. Ωστόσο η ίδια πιστεύει πως η παράδοση θα συνεχιστεί. Ελπίζει μάλιστα και η ίδια να κάνει με αυτόν τον τρόπο το πέρασμα στη ζωή μετά. Και να γίνει, όπως λέει με άφθονο- και λίγο μαύρο- χιούμορ «από τουριστικός οδηγός, τουριστική ατραξιόν».
