Το Σύνταγμα, η Καθολική Εκκλησία και οι άνθρωποι
Ήταν 17 χρονών και γνωστή μόνο ως «Miss D». Οι εφημερίδες και τα τηλεοπτικά κανάλια θόλωναν το πρόσωπό της, μόλις όμως εμφανιζόταν, οι φωτογραφικές μηχανές και οι κάμερες έπαιρναν φωτιά.
Τα πλακάτ έξω από το Δικαστήριο του Δουβλίνου έγραφαν «Η άμβλωση είναι για πάντα» και «Είναι ένα παιδί, όχι μία επιλογή» και συνοδεύονταν από εικόνες εμβρύων μέσα στη μήτρα.
Ήταν το 2007. Λίγους μήνες νωρίτερα, η Amy Dunne ανυπομονούσε να τελειώσει το σχολείο και να αρχίσει να σπουδάζει. Αντ’ αυτού, χωρίς να το θελήσει, έγινε ακόμα ένα «ορόσημο» στη μακρά ιστορία της Ιρλανδίας αναφορικά με το εάν θα πρέπει να επιτραπούν ή όχι οι αμβλώσεις.
«Ένιωθα σαν να διαπράττω ένα έγκλημα. Αυτό με είχαν κάνει να πιστεύω» αφηγείται στο BBC.
Η ιστορία
Σύμφωνα με την 8η τροποποίηση του Ιρλανδικού Συντάγματος: «Το κράτος αναγνωρίζει το δικαίωμα του αγέννητου παιδιού στη ζωή, ισότιμα με το δικαίωμα της μητέρας στη ζωή, και εγγυάται στη νομοθεσία του να σέβεται και να υπερασπίζεται το δικαίωμα αυτό».
Η κατάργηση της 8ης τροποποίησης του Συντάγματος, η οποία είχε εισαχθεί το 1983, σημαίνει αλλαγή της νομοθεσίας και πράσινο φως στην άμβλωση σε περιπτώσεις που το έμβρυο αντιμετωπίζει κάποια θανάσιμη ανωμαλία ή εάν κινδυνεύει η σωματική ή ψυχική υγεία της μητέρας.
Έτσι, ο νέος νόμος που προωθεί η κυβέρνηση θα επιτρέψει ουσιαστικά, κατά περίπτωση, την άμβλωση έως τη 12η εβδομάδα της κύησης.
Το Ηνωμένο Βασίλειο- η Βόρεια Ιρλανδία όχι- είχε νομιμοποιήσει την άμβλωση το 1967. Έξι χρόνια αργότερα, το δικαίωμα στην άμβλωση αναγνωρίστηκε και στις ΗΠΑ. Στην Ιρλανδία όμως, παρέμενε παράνομο και για να υποβληθεί μία γυναίκα σε άμβλωση έπρεπε να διασχίσει τη θάλασσα της Ιρλανδίας. Το 1983, το ταξίδι αυτό έκαναν 3.677 άνθρωποι.
Τότε η Ιρλανδία κάλεσε τους πολίτες της να αποφασίσουν εάν ήθελαν να επιβληθεί, δια της συνταγματικής οδού, μία απαγόρευση, που θα διασφάλιζε πως η άμβλωση θα παρέμενε παράνομη. Η άμβλωση ήταν ήδη παράνομη με νόμο του 1861, αλλά μετά την υπόθεση Roe v Wade, στις ΗΠΑ, εκφράζονταν και στην Ιρλανδία φόβοι πως πιθανώς κάποια δικαστική απόφαση να ανέτρεπε το σκηνικό.
Για να καταλάβουμε την εποχή, η πώληση αντισυλληπτικών νομιμοποιήθηκε το 1985. Το διαζύγιο επίσης δεν προβλεπόταν από τον νόμο. Υπήρχαν ακόμα καθολικά ιδρύματα, όπου οι γυναίκες που εγκυμονούσαν και δεν είχαν παντρευτεί, στέλνονταν για να δουλέψουν σε τιμωρητικές συνθήκες.
Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1983, το 67% των ψηφοφόρων στήριξε την εισαγωγή της 8ης τροποποίησης του Ιρλανδικού Συντάγματος. Η άμβλωση απαγορεύτηκε ακόμα και σε περιπτώσεις βιασμού ή αιμομιξίας, ακόμα κι αν το έμβρυο εμφάνιζε κάποια γενετική ανωμαλία που ελαχιστοποιούσε τις πιθανότητες να ζήσει.
Αυτό σήμαινε από τη μία πως για την ιρλανδική βουλή ήταν αδύνατο να νομιμοποίηση τις αμβλώσεις και από την άλλη πως το ιρλανδικό κράτος μπορούσε να προσφύγει στη δικαιοσύνη κατά εγκύων «υπερασπιζόμενο το δικαίωμα του εμβρύου στη ζωή».
Η Miss X
Τον Φεβρουάριο του 1992, στη 14χρονη τότε Miss X- το πραγματικό της όνομα δεν ανακοινώθηκε- απαγορεύτηκε να ταξιδέψει στο Ηνωμένο Βασίλειο για να υποβληθεί σε άμβλωση. Είχε μείνει έγκυος έπειτα από βιασμό από έναν οικογενειακό φίλο και είχε εξομολογηθεί στη μητέρα της πως ήθελε να αυτοκτονήσει. Οι γονείς της αποφάσισαν να ταξιδέψουν μαζί τους στη Βρετανία για την άμβλωση.
Κατήγγειλαν πρώτα τον βιασμό στην αστυνομία και ρώτησαν εάν χρειαζόταν να ληφθεί DNA από το έμβρυο, για να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό στοιχείο. Λιγότερο από 24 ώρες μετά εκδόθηκε δικαστική εντολή που απαγόρευε στη 14χρονη να φύγει από τη χώρα για εννέα μήνες.
Η αντίδραση των Ιρλανδών ήταν έντονη κι άρχισαν μεγάλες διαδηλώσεις.
Έπειτα από έφεση, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε πως η Miss X θα έπρεπε να μπορεί να πάει στη Βρετανία, λόγω του αυτοκτονικού κινδύνου. Τραγική ειρωνεία, η νεαρή κοπέλα απέβαλε το μωρό που κυοφορούσε ενώ βρισκόταν σε νοσοκομείο της Αγγλίας και περίμενε να υποβληθεί σε επέμβαση για τον τερματισμό της κύησης.
Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, έφτασε στο δικαστήριο και η υπόθεση της Amy Dunne.
Η Amy θυμάται το καλάθι με τα μωρουδιακά που έλαβε ως δώρο στα 17α γενέθλιά της. Ανυπομονούσε να μάθει το φύλο του μωρού της στον υπέρηχο που είχε την ίδια μέρα προγραμματισμένο.
Δεν ήταν η ιδανική περίοδος για εκείνη, καθώς η φροντίδα της είχε ανατεθεί στο κράτος, έπειτα από μία διαφωνία με τη μητέρα της. Παρά το αρχικό της σοκ, όταν έμαθε πως είναι έγκυος, είχε αρχίσει να ενθουσιάζεται. Στην κλινική όμως, το πρόσωπο της νοσοκόμας, την ώρα της εξέτασης, συννέφιασε. Το μωρό της είχε ανεγκεφαλία, μια σπάνια διαταραχή που δεν επιτρέπει την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του κρανίου και του εγκεφάλου. Οι γιατροί της είπαν πως το παιδί της θα ζούσε μόνο λίγες ώρες μετά τη γέννα.
«Ξέρεις πως υπάρχουν άνθρωποι που τους συμβαίνουν θαύματα. Αυτό το θαύμα δεν θα συνέβαινε… Ήταν το σώμα μου, δεν μπορούσα να φύγω μακριά του» θυμάται η ίδια, όταν, συντετριμμένη άκουσε τα νέα. Στη συνέχεια είπε στους ανθρώπους των κοινωνικών υπηρεσιών πως ήθελε να πάει στη Βρετανία για άμβλωση. Της απαγορεύτηκε. Πριν καν καταλάβει τι συμβαίνει βρέθηκε στο δικαστήριο, με το πλήθος απ’ έξω να διαδηλώνει.
«Ο κόσμος δεν είχε ιδέα τι συνέβαινε στο μωρό μου, για εκείνους ήταν μόνο άσπρο ή μαύρο. Δεν υπήρξε κανένας σεβασμός για τη ζωή μου, για την ψυχική μου υγεία» αφηγείται. Η ιστορία της ήταν κάθε μέρα πρωτοσέλιδο και πρώτο θέμα, χωρίς να δοθεί στην ίδια ο λόγος.
Τελικά το δικαστήριο αποφάσισε πως τίποτα δεν μπορούσε να την αποτρέψει από το να πάει στη Βρετανία για άμβλωση κι ας ήταν σε κρατική φροντίδα. Αυτό που εξετάστηκε ήταν το δικαίωμά της να ταξιδέψει- όχι το δικαίωμα στην άμβλωση.
Μετά τη δικαστική «νίκη» της, βρέθηκε πάλι μόνη να αναρωτιέται και να ψάχνει πληροφορίες. «Συναισθηματικά, ψυχικά, ήμουν ολομόναχη» λέει. Υπήρξε ανώνυμος δότης, που πρόσφερε στην οικογένειά της 100.000 ευρώ για να μην προχωρήσει η άμβλωση. Η μητέρα της απέρριψε την προσφορά και συνόδευσε την κόρη της στη Βρετανία. Επέλεξε να τερματίσει την κύηση γεννώντας το μωρό της. «Την άγγιξα, έχω φωτογραφίες με τα δάχτυλά της, με το χέρι της ν’ αγγίζει τα δάχτυλά μου» λέει για την άτυχη κόρη της. Την ονόμασε Jasmine και ζήτησε η σορός να μεταφερθεί στην Ιρλανδία ώστε να ταφεί κοντά στο σπίτι της. Όταν επέστρεψε, άρχισε να νιώθει οργή για τον τρόπο που αντιμετώπιζαν οι ιρλανδικοί νόμοι γυναίκες όπως εκείνη. Αυτό που βίωσε κατέστρεψε ένα κομμάτι της για πάντα. «Με στοιχειώνει η ιστορία μου κι άλλες παρόμοιες ιστορίες» λέει. «Ήταν το πιο τρομακτικό, αηδιαστικό και εξευτελιστικό πράγμα που θα χρειαστεί να κάνω σε όλη μου τη ζωή».
Δυσκολεύτηκε πολύ να διαχειριστεί το πένθος από την απώλεια της κόρης της και για χρόνια επισκεπτόταν τον τάφο του μωρού μέσα στη μέση της νύχτας.
Η Savita
Η Savita Halappanavar και ο άνδρας της Praveen ήταν πολύ ευχαριστημένοι από τη ζωή τους στο Γκάλγουεϊ. Η φίλη της Mrudula Vasepalli θυμάται τον ενθουσιασμό της όταν έμαθε πως είναι έγκυος. Οι μέλλοντες γονείς είχαν ήδη διαλέξει όνομα για την κόρη που περίμεναν.
Όταν άρχισε να νιώθει κράμπες, ένα κυριακάτικο απόγευμα, τον Οκτώβριο του 2012, στη 17η εβδομάδα της κύησης, πήγε αμέσως στο νοσοκομείο. Το ίδιο βράδυ έσπασαν τα νερά της και οι γιατροί της εξήγησαν πως το μωρό της δεν θα τα κατάφερνε. Μία εβδομάδα αργότερα η Savita ήταν νεκρή.
Οι γιατροί της είχαν πει πως η αποβολή ήταν αναπόφευκτη. Ο κίνδυνος μόλυνσης ήταν υψηλός επειδή είχαν σπάσει τα νερά κι έτσι της έδωσαν προληπτικά αντιβιοτικά.
Γνωρίζοντας πως τα πράγματα δεν θα προχωρούσαν, η νεαρή γυναίκα ζήτησε να τερματιστεί η κύησης. Αλλά καθώς υπήρχε ακόμα καρδιακός παλμός, δεν επιτρεπόταν κάτι τέτοιο.
Η Mrudula είδε την κατάσταση της φίλης της να επιδεινώνεται ώρα την ώρα. Εμφάνισε πυρετό και τις έδωσαν ισχυρότερα αντιβιοτικά. Τρεις μέρες μετά, η καρδιά του εμβρύου εξακολουθούσε να χτυπά αλλά η κατάσταση της Savita χειροτέρευε και της επιτράπηκε η άμβλωση.
Πριν μπει στο χειρουργείο, η Savita γέννησε νεκρό ένα κοριτσάκι. Η υγεία της συνέχισε να χειροτερεύει, έπαθε σηπτικό σοκ και εμφάνισε πολυοργανική ανεπάρκεια. Στις 28 Οκτωβρίου πέθανε. Την ημέρα που η άτυχη γυναίκα και ο άνδρας της θα γιόρταζαν την 5η επέτειό τους, το δικαστήριο έκρινε πως υπήρξε ιατρική αμέλεια και λάθος χειρισμοί στην υπόθεσή της.
Η τραγική ιστορία της είχε πολύ μεγάλη επίδραση στη συζήτηση για τις αμβλώσεις.
Οι διαδηλώσεις άρχισαν και πάλι να πληθαίνουν, στο Δουβλίνο, το Λίμερικ, το Κορκ, το Γκάλγουεϊ, το Μπέλφαστ αλλά και το Λονδίνο και το Δελχί. «Όλοι σκέφτηκαν πως θα μπορούσε να είχε συμβεί στους ίδιους, στη σύντροφό τους, στην κόρη τους. Η φωτογραφία της το έκανε όλο πολύ αληθινό» λέει εκπρόσωπος της οργάνωσης υπέρ των αμβλώσεων στο Γκάλγουεϊ.
Πέντε χρόνια μετά τον τόσο άδικο θάνατο της Savita, ο πρωθυπουργός Λίο Βαράντκαρ, προκήρυξε δημοψήφισμα για το θέμα, αυτό που διενεργήθηκε την Παρασκευή.
Ανεξαρτήτως του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος, εκτιμούν πολλοί, το θέμα της άμβλωσης θα παραμείνει μία πραγματικότητα για χιλιάδες γυναίκες που είτε ταξιδεύουν στη Βρετανία είτε παραγγέλνουν παράνομα χάπια online.
Την Παρασκευή η μία πλευρά κέρδισε. Αλλά καθώς και οι δύο πλευρές ορκίζονται να συνεχίσουν να αγωνίζονται, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν φαίνεται να βάζει οριστικό τέλος σε αυτήν την πικρή «μάχη» της Ιρλανδίας.
