Του Γιάννη Γορανίτη
Ένα μήνα μετά την ενεργοποίηση του GDPR, αρκετοί εκφράζουν έντονες επιφυλάξεις για το κατά πόσο οι περισσότερες εταιρείες έχουν μεριμνήσει για την προστασία των δεδομένων των χρηστών. Το αυστηρό –φαινομενικά– πλαίσιο που θέτει πλέον η ΕΕ σε όλες τις εταιρείες που συναλλάσσονται με οποιονδήποτε τρόπο με Ευρωπαίους πολίτες, μάλλον δεν πτοεί τους κολοσσούς της τεχνολογίας, που έχουν βρει το «παραθυράκι» να εξαπατούν τους χρήστες και να αξιοποιούν τα δεδομένα τους χωρίς τη συγκατάθεσή τους.
Αυτό τουλάχιστον ισχυρίζονται οι συντάκτες της έκθεσης «Deceived By Design», η οποία δημοσιεύθηκε από το Norwegian Consumer Council (η αντίστοιχη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή της Νορβηγίας, υπηρεσία που υπάγεται στο υπουργείο Παιδείας).
Σύμφωνα με την άκρως κατατοπιστική (και ιδιαίτερα ανησυχητική) έκθεση, το Facebook, η Google και σε μικρότερο βαθμό η Microsoft αξιοποιούν «σκοτεινές πρακτικές» με στόχο να χειραγωγούν τους χρήστες να αποδεχθούν επιλογές απορρήτου, που πιθανότατα δεν θα δέχονταν αν είχαν στη διάθεσή τους όλα τα στοιχεία. Εν ολίγοις δεν πρόκειται για «παραθυράκι», αλλά για ορθάνοιχτη πόρτα που απειλεί την ιδιωτικότητα όλων.
Πώς παραπλανούν τους χρήστες
Στην έκθεση περιλαμβάνονται αναλυτικά παραδείγματα για τους τρόπους που μεταχειρίζεται το Facebook και η Google προκειμένου να παραπλανούν τους χρήστες. Η βασικότερη και συχνότερη μέθοδος είναι οι παραπλανητικές διατυπώσεις, οι οποίες –όπως ισχυρίζονται οι ερευνητές– δίνουν στους χρήστες την ψευδαίσθηση ελέγχου, αποκρύπτοντας παράλληλα τις πιο φιλικές προς την ιδιωτικότητα επιλογές.
Η αρχιτεκτονική των sites δεν ευνοεί επίσης τη λήψη των κατάλληλων αποφάσεων και τον εμφανή διαχωρισμό των ορθών επιλογών. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν «η διαφύλαξη του ιδιωτικού απόρρητου απαιτεί περισσότερη προσπάθεια εκ μέρους των χρηστών». Κι όλα αυτά, παρά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού κανονισμού για την προστασία των δεδομένων, που ορίζει ρητά το αντίθετο.
Διαγραφή του λογαριασμού
Το ακόμη πιο εξοργιστικό που αναδεικνύει η έκθεση είναι ότι στην περίπτωση που οι χρήστες επιλέξουν να μην αποδεχθούν ορισμένες πολιτικές απορρήτου, απειλούνται με «απώλεια λειτουργικότητας» ή ακόμη και διαγραφή του λογαριασμού τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η δυνατότητα απενεργοποίησης των εξατομικευμένων διαφημίσεων της Google.
Εφόσον όμως ο χρήστης την επιλέξει, καλείται να επανεξετάσει την απόφασή του, ενώ του παρουσιάζονται οι λόγοι για τους οποίους θα έπρεπε να διατηρήσει τη λειτουργία ενεργοποιημένη. Προφανώς, οι όποιες αρνητικές επιπτώσεις από την προβολή εξατομικευμένης διαφήμισης δεν εμφανίζονται ποτέ στον τελικό χρήστη.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο σχεδιασμός της ιστοσελίδας και των ρυθμίσεων του Facebook, που ούτε λίγο ούτε πολύ αναγκάζει τους χρήστες να αποδεχτούν τη χρήση της δυνατότητας αναγνώρισης προσώπου τους. Προειδοποιεί μάλιστα τους χρήστες του ότι «εάν απενεργοποιήσετε την αναγνώριση προσώπου, δεν θα μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία στην περίπτωση που κάποιος τρίτος χρησιμοποιεί τη φωτογραφία σας», υπονοώντας ότι θα τους αφήσει απροστάτευτους σε περιπτώσεις πλαστοπροσωπίας. Ολόκληρη η 44σέλιδη έκθεση του NCC εδώ
Τι απαντούν οι εταιρείες
Αντίστοιχες κατηγορίες στους κολοσσούς του internet εξαπολύουν και καταναλωτικές ενώσεις σε Βρετανία, Γαλλία και Βέλγιο, ενώ ένας δικηγόρος από την Αυστρία υπέβαλε μήνυση κατά των Facebook και Google για τους ίδιους λόγους, αμέσως μετά την έναρξη ισχύος του GDPR.
Για τη Microsoft, παρότι αναφέρεται στα συμπεράσματα της μελέτης, δεν αναγράφονται συγκεκριμένα παραδείγματα. Εκπρόσωπός της, πάντως, δήλωσε ότι η εταιρεία είναι πλήρως εναρμονισμένη με τον GDPR.
Η Google αν και δεν αμφισβητεί τους ισχυρισμούς που διατυπώθηκαν, αναφέρει ότι στόχος της είναι να «εξελίσσει συνεχώς τους ελέγχους προστασίας των δεδομένων, βάσει δοκιμών». Εξίσου γενικόλογη είναι και η απάντηση του Facebook, εκπρόσωπος του οποίου ανέφερε ότι η πολιτική της εταιρείας είναι σύμφωνη με το νόμο, και ακολουθεί τις συστάσεις των εμπειρογνωμόνων για την προστασία της ιδιωτικότητας των χρηστών.
«Το Facebook έχει σχεδιαστεί ώστε να βοηθάει τους ανθρώπους να κατανοήσουν πώς λειτουργεί η τεχνολογία και να κάνουν τις ορθές επιλογές», αναφέρει χαρακτηριστικά. Έχουμε λόγο να τον αμφισβητήσουμε;
