Η πρακτική του δανεισμού είναι τόσο παλιά όσο και η εμφάνιση του χρήματος, των τοκογλύφων και αργότερα των τραπεζών. Ο δανεισμός συνοδευόταν πάντα με την παροχή εγγύησης από τον δανειζόμενο ότι θα εξασφαλίσει με κάθε τρόπο στον δανειστή την αποπληρωμή του δανείου.
Χαρακτηριστικό ιστορικό παράδειγμα του δανεισμού και του είδους των εγγυήσεων είναι η νομοθεσία που επέβαλε ο Σόλων, η οποία είναι γνωστή ως «σεισάχθεια».
Στους νεώτερους χρόνους, το κλασικό έργο του Ουίλιαμ Σέξπιρ, «Ο Εμπορος της Βενετίας», διηγείται κατά τρόπο θαυμαστό το πώς ο τοπικός Δούκας αναίρεσε με έναν ευφυή τρόπο τη θηριώδη εγγύηση του δανείου που είχε ζητήσει ο Shylock (Σάιλοκ) από τον Αντόνιο για να βοηθήσει τον φίλο του Μπασάνιο για να μπορέσει να παντρευτεί την Πόρσια.
Στη νεότερη Ελλάδα, και δανειστές υπήρχαν και υπάρχουν και τοκογλύφοι. Υπήρχαν, όμως, και οι τράπεζες που δάνειζαν με τόκο ο οποίος ήταν -φαινομενικά τουλάχιστον- αδιάβλητος.
Οι τράπεζες, όμως, μετά το 1980 και μέχρι πριν από την κρίση, προσπαθούσαν να αυξήσουν των αριθμό των δανείων που έδιναν στις επιχειρήσεις και στους πολίτες, διαφημίζοντας πιστωτικές κάρτες, ταξιδιωτικά δάνεια, στεγαστικά δάνεια, ακόμη και να ειδοποιούν τηλεφωνικά πελάτες τους ότι υπάρχει διαθέσιμο δάνειο που δεν χρειαζόταν τίποτα από εκείνους για να ενεργοποιηθεί.
Από τη δεκαετία του ’80 μέχρι την εμφάνιση της κρίσης, η Ελλάδα έζησε μια περίοδο ψευδεπίγραφης ανάπτυξης και οικονομικής ευημερίας.
Την περίοδο αυτή, επικράτησε το φαινόμενο της «γκλαμουριάς» και του καταναλωτισμού, οι συνέπειες των οποίων κόστισαν πολύ ακριβά στη χώρα και στους πολίτες, οι οποίοι δεν είχαν προγενέστερη εμπειρία ενός τέτοιου τρόπου ζωής και των οικονομικών συνεπειών που θα ακολουθούσαν νομοτελειακά αλλά και αναγκαστικά.
Θεωρώ ότι παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι, ήδη από τη δεκαετία του ’60, ο Γκας Χολ, γραμματέας του ΚΚ των ΗΠΑ, και η Αντζελα Ντέιβις θεωρούσαν ότι η πολιτική των τραπεζών, να ενθαρρύνουν τους εργαζομένους να δανείζονται για την αγορά σπιτιού, αυτοκινήτου, οικιακών συσκευών ή να χρησιμοποιούν πιστωτικές κάρτες για άλλες αγορές, είχε ως στόχευση την αποδυνάμωση του εργατικού κινήματος, δεδομένου ότι οι καταχρεωμένοι εργαζόμενοι δεν θα μπορούσαν να ρισκάρουν τη δουλειά τους που τους απέδιδε τα αναγκαία για την πληρωμή των δόσεων αλλά και τη στοιχειωδώς ευπρεπή διαβίωσή τους.
Αυτός ο κίνδυνος ήταν πραγματικός και όχι φαντασιακός, γιατί οι εργοδότες δεν έτειναν ευήκοον ους ούτε ανέχονταν συνδικαλιστές ή απεργούς στον χώρο της δουλειάς.
Στην Ελλάδα, η κατάσταση, όπως όλοι ξέρουμε, επιδεινώθηκε με την κρίση και την είσοδο των δανειστών, οι οποίοι απαιτούν την αποπληρωμή των δανείων, κυρίως των λεγόμενων «κόκκινων» δανείων, τα οποία αφορούν κυρίως στεγαστικά δάνεια που είχαν πάρει οι πολίτες ώστε να αποκτήσουν κατοικία ή ακόμη και δεύτερη κατοικία για τον παραθερισμό τους.
Βεβαίως, η κατοχή ακινήτων ήταν και ένας τρόπος αποταμίευσης, δεδομένης της δυσπιστίας των Ελλήνων προς τις τράπεζες.
Η αδυναμία των πολιτών να αποπληρώσουν τα δάνειά τους οδήγησε τους κυβερνώντες, υπό την πίεση που εξακολουθεί να ασκείται από τους δανειστές, να υιοθετήσουν το γνωστό μέτρο των πλειστηριασμών.
Ο πλειστηριασμός είναι μία ακραία μέθοδος -από ηθικής πλευράς- αποπληρωμής του χρέους, διότι, πέραν του κέρδους που έχει εξασφαλίσει η τράπεζα, ο αγοραστής από τον πλειστηριασμό καρπούται το κέρδος που του αποφέρει η συγκεκριμένη αγορά.
Η αντίσταση του λαού σε αυτή την πρακτική ήταν αναμενόμενη και μεγάλη, παρά το γεγονός ότι οι κυβερνώντες προσπάθησαν να διασκεδάσουν ανεπιτυχώς την οργή του κόσμου.
Οφείλω να τονίσω ότι δεν βοήθησαν την ανοχή των πολιτών σχόλια όπως «οι πλειστηριασμοί ενδυναμώνουν τις τράπεζες, ώστε να μπορούν να πάρουν δάνεια οι νέοι, οι οποίοι χρειάζονται χρήματα για να παντρευτούν».
Αυτό το σχόλιο, όμως, αφήνει να εννοηθεί ότι οι Ελληνες πολίτες και ειδικά οι νέοι θα χρειάζονται πάντοτε δάνεια, πράγμα που δεν εμπνέει αισιοδοξία για το μέλλον της χώρας και των νέων.
Πέραν αυτού του σκοτεινού μέλλοντος, η στάση των κυβερνώντων δεν μας λέει τι εγγυήσεις θα ζητήσουν οι τράπεζες και οι δανειστές.
Φοβούμαι ότι αποδέχονται τον σχεδιασμό ενός «φαύλου κύκλου» δανείων και κατασχέσεων εσαεί. Βεβαίως, οι κυβερνώντες συνειδητοποίησαν τη μεγάλη ένταση που αντιμετώπιζαν οι πολίτες όταν παρακολουθούσαν τον πλειστηριασμό της κατοικίας τους. Η κυβέρνηση, όμως, για να λύσει το πρόβλημα, έκανε μία απείρου κυνισμού δήλωση, λέγοντας ότι οι πλειστηριασμοί θα γίνονται ηλεκτρονικά, ώστε να μειωθεί η ένταση των πολιτών, πράγμα που δεν επετεύχθη.
Ας περιμένουμε τι άλλο θα σκαρφιστούν.
*καθηγητής Φιλοσοφίας
Πηγή: https://www.efsyn.gr
