Η φοβία για την κατανόηση της Αγίας Γραφής

Η Αγία Γραφή γράφθηκε για να διαβάζεται και να κατανοείται

• 1. Οι ισχυρισμοί της φοβίας
• 2. Κάποιες λογικές απορίες
• 3. Ζητήματα που παραβλέπονται
• 4. Αναζήτηση ισορροπίας

1. Οι ισχυρισμοί της φοβίας

Είναι σύνηθες να ακούμε μερικούς Χριστιανούς να λένε: “Την Αγία Γραφή την ερμηνεύουν οι άγιοι”. Ή, “εμείς δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε την Αγία Γραφή, γιατί δεν είμαστε άγιοι”. Ή, “Μόνο με το Άγιο Πνεύμα μπορεί κάποιος να ερμηνεύσει την Αγία Γραφή”. Αυτό τους δημιουργεί μια φοβία, τόσο στο να διαβάσουν την Αγία Γραφή, όσο και στο να προσπαθήσουν να την κατανοήσουν. Μάλιστα, συνηθίζουν οι άνθρωποι αυτοί να παραθέτουν πλήθος χωρία αγίων Πατέρων, οι οποίοι τονίζουν ότι για την κατανόηση της Αγίας Γραφής χρειάζεται κάθαρση και φωτισμός, διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος να πέσουμε σε αίρεση, ή σε υπερηφάνεια.

Σωστά όλα αυτά που λένε οι άγιοι Πατέρες. Όμως σε όλα αυτά υπάρχουν κάποια όρια. Και πρέπει να κατανοήσουμε πού υπάρχει εκείνη η χρυσή τομή, μεταξύ της προσοχής, και της φοβίας. Μεταξύ της εν Αγίω Πνεύματι ερμηνείας της Αγίας Γραφής, και της αίρεσης. Μεταξύ της εν Χριστώ διδαχής και της άγνοιας. Και μεταξύ του σεβασμού προς τους αγίους Πατέρες, και του φανατισμού. Και αυτά τα όρια θα προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε σε αυτό το άρθρο.

2. Κάποιες λογικές απορίες

Σκεπτόμενος κάποιος, λίγο περισσότερο τους ανωτέρω ισχυρισμούς, οδηγείται σε κάποια ερωτήματα:

Μα τελικά η Αγία Γραφή γράφτηκε μόνο για λίγους; Όχι για όλους τους Χριστιανούς;

Μήπως το Άγιο Πνεύμα το έχουν μόνο λίγοι; Δεν το έλαβαν όλοι οι Χριστιανοί στο άγιο βάπτισμα;

Μόνο για την Αγία Γραφή άραγε ισχύουν όλα αυτά τα περί ερμηνείας; Δεν ισχύουν για όλα τα ιερά κείμενα; Και αν ισχύουν για όλα τα ιερά κείμενα, δεν ισχύει το ίδιο και για τα κείμενα των αγίων Πατέρων;

Μήπως διαβάζοντας ένα ιερό κείμενο, είτε Αγία Γραφή είναι αυτό, είτε Πατερικό, δεν γίνεται πάντοτε ερμηνεία του νοήματός του από τον αναγνώστη; Πώς εκείνα τα διαβάζουμε και τα ερμηνεύουμε, και την Αγία Γραφή πρέπει να τη φοβόμαστε;

Τελικά οι Χριστιανοί είναι φοβισμένα ανθρωπάκια, ανάξια να κατανοήσουν το Ευαγγέλιο; Τι παράδειγμα μας έδωσαν οι άγιοι Πατέρες γι’ αυτό; Πώς έπρατταν οι ίδιοι; Μήπως εκείνοι ήταν υπερήφανοι που ερμήνευαν την Αγία Γραφή;

Ας αναλύσουμε λίγο τα ανωτέρω ερωτήματα…

3. Ζητήματα που παραβλέπονται

Οι άνθρωποι που φέρουν τη φοβία αυτή, συνήθως είναι άνθρωποι με πολύ φτωχή γνώση της Αγίας Γραφής, και συχνότερα είναι άνθρωποι που γνωρίζουν τη Χριστιανική πίστη μόνο μέσα από παλαιότατες δογματικές, συνήθως επηρεασμένες από Δυτικόφερτες διδασκαλίες. Οι άνθρωποι αυτοί μιλούν για “πατερικότητα”, αλλά δεν την κατανοούν. Μιλούν για “ερμηνεία της Αγίας Γραφής”, αλλά ούτε το πνεύμα της Χριστιανικής πίστης έχουν κατανοήσει, ούτε το βίωμα έχουν. Γι’ αυτό δικαίως φοβούνται. Για τους Χριστιανούς όμως, υπάρχουν κάποιες παροτρύνσεις στην ίδια την Αγία Γραφή, που οι άνθρωποι αυτοί, λόγω του φόβου και της αγνοίας τους, ποτέ δεν μελετούν, και ποτέ δεν κατανοούν.

Το πρώτο που δεν κατανοούν είναι ότι ΚΑΘΕ ιερό κείμενο της Εκκλησίας, γράφτηκε για να διαβάζεται από τους πιστούς. Από κάθε πιστό, και όχι από λίγους. Ακόμα και αυτά που λέμε στην Εκκλησία προφορικά, για να γίνουν κατανοητά, προϋποθέτουν μια διαδικασία ερμηνείας και κατανόησης. Το ίδιο που ισχύει για την Αγία Γραφή, ισχύει για κάθε ιερό κείμενο ή λόγο. Γιατί δηλαδή να φοβάται κάποιος την ερμηνεία της Αγίας Γραφής, και όχι και τα άλλα κείμενα των Πατέρων;
Μήπως έχει για την Αγία Γραφή μια ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ αντίληψη, και την ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα ιερά κείμενα; Αν ναι, ΗΔΗ βρίσκεται σε αίρεση!!! Η βάση της πίστης μας δεν είναι κανένα κείμενο, αλλά η εν Αγίω Πνεύματι ζωή.

Ωραία λοιπόν! και πώς θα ερμηνεύσει τα ιερά κείμενα κάποιος που βρίσκει δυσκολία σε αυτό;

Λέει η Αγία Γραφή:

“ου γαρ ελάβετε Πνεύμα δουλείας πάλιν εις φόβον, αλλ’ ελάβετε Πνεύμα υιοθεσίας” (Ρωμαίους 8/η: 15).

“Ει δε τις υμών λείπεται σοφίας, αιτήτω παρά του διδόντος Θεού πάσιν απλώς και ουκ ονειδίζοντος, και δοθήσεται αυτώ· 6 αιτείτω δε εν πίστει, μηδέν διακρινόμενος· ο γαρ διακρινόμενος έοικε κλύδωνι θαλάσσης ανεμιζομένω και ριπιζομένω.” (Ιάκωβος 1/α: 5,6).

“Αιτείτε, και δοθήσεται υμίν, ζητείτε, και ευρήσετε, κρούετε, και ανοιγήσεται υμίν· 8 πας γαρ ο αιτών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει και τω κρούοντι ανοιγήσεται. 9 ή τις εστιν εξ υμών άνθρωπος, ον εάν αιτήση ο υιος αυτού άρτον, μη λίθον επιδώσει αυτώ; 10 και εάν ιχθύν αιτήση, μη όφιν επιδώσει αυτώ; 11 ει ουν υμείς, πονηροί όντες, οίδατε δόματα αγαθά διδόναι τοις τέκνοις υμών, πόσω μάλλον ο πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς δώσει αγαθά τοις αιτούσιν αυτόν;” (Ματθαίος 7/ζ: 7-11).

Με δυο λόγια, αφού λάβαμε το Άγιο Πνεύμα της υιοθεσίας από τον Θεό Πατέρα δια του αγίου Βαπτίσματος, και δεν είμαστε δούλοι ώστε να φοβόμαστε τον Πατέρα μας, ακόμα και αν αντιλαμβανόμαστε ότι ήμαστε ελλιπείς σοφίας, ακόμα και αν αντιλαμβανόμαστε ότι είμαστε ανεπαρκείς να κατανοήσουμε κάποια ιερά κείμενα, ΑΣ ΤΟΥ ΤΟ ΖΗΤΗΣΟΥΜΕ! Μάλιστα ας του το ζητήσουμε με επιμονή και υπομονή, “αιτώντας, ζητώντας και κρούοντας”. Και αν εμείς γνωρίζουμε να δίνουμε καλά δώρα στα παιδιά μας, ούτε ο Θεός θα μας κοροϊδέψει. Θα μας δώσει αυτό που ζητάμε, κατά την επιμονή μας, την υπομονή μας, την επιθυμία μας και τις ανάγκες μας! Γιατί ούτε εμείς παίρνουμε στα παιδιά μας δώρα που δεν χρειάζονται, ή που θα τα βλάψουν.

Σίγουρα η Αγία Γραφή έχει και πολλά δυσνόητα, και πολλά πράγματα που ΠΟΤΕ δεν θα καταφέρει να τα ερμηνεύσει κάποιος που δεν τα χρειάζεται. Δείτε τι λέει ο απόστολος Πέτρος για τις επιστολές του αποστόλου Παύλου: “καθώς και ο αγαπητός ημών αδελφός Παύλος κατά την αυτώ δοθείσαν σοφίαν έγραψεν υμίν, 16 ως και εν πάσαις ταις επιστολαίς λαλών εν αυταίς περί τούτων, εν οις εστι δυσνόητά τινα, α οι αμαθείς και αστήρικτοι στρεβλούσιν ως και τας λοιπάς γραφάς προς την ιδίαν αυτών απώλειαν” (Β’ Πέτρου 3/γ: 15,16).
Μπορεί κάποιος να είναι αμαθής και αστήρικτος, και να διαστρεβλώνει τα συγγράμματα (τις γραφές) που διαβάζει. Αλλά κανείς δεν τον εμποδίζει να μάθει, και να στηριχθεί!!! Κανείς δεν τον εμποδίζει, (αν έχει το σωστό κίνητρο, την επιθυμία και την καλή θέληση), να προχωρήσει στην κατανόηση της Χριστιανικής πίστης. Στο χέρι του είναι να παραμείνει εκεί που βρίσκεται, στο χέρι του είναι να προχωρήσει σε βαθύτερα ζητήματα της πίστης.

Στο σημείο αυτό, κάποιοι χρησιμοποιούν το χωρίο Β΄ Πέτρου 1/α: 20, 21: “τούτο πρώτον γινώσκοντες, ότι πάσα προφητεία γραφής ιδίας επιλύσεως ου γίνεται. 21 ου γαρ θελήματι ανθρώπου ηνέχθη ποτέ προφητεία, αλλ’ υπό Πνεύματος Αγίου φερόμενοι ελάλησαν άγιοι Θεού άνθρωποι”. Και αυτό το λένε, για να υποστηρίξουν ότι για να κατανοήσει κάποιος την Αγία Γραφή, πρέπει να είναι… προφήτης! Όμως το εδάφιο δεν λέει τέτοιο πράγμα. Το αντίθετο μάλιστα υποστηρίζει. Ας του δούμε από μία μετάφραση, για να το καταλάβουμε, μαζί με το προηγούμενο εδάφιο. Λέει λοιπόν το χωρίο:

“19. Και έχουμε βεβαιότερο τον προφητικό λόγο, στον οποίο κάνετε καλά να προσέχετε, σαν σε λυχνάρι που φέγγει μέσα σε σκοτεινόν τόπο, μέχρις ότου έρθει η αυγή τής ημέρας, και ο φωσφόρος ανατείλει μέσα στις καρδιές σας, 20. ξέροντας πρώτα τούτο, ότι καμιά προφητεία τής γραφής δεν γίνεται από την προσωπική εξήγηση εκείνου που προφητεύει.
21. Επειδή, δεν ήρθε ποτέ προφητεία από θέλημα ανθρώπου, αλλά, οδηγούμενοι από το Άγιο Πνεύμα, μίλησαν οι άγιοι άνθρωποι του Θεού”.

Το εδάφιο αυτό, όχι μόνο δεν λέει ότι πρέπει να αποφεύγουμε την ερμηνεία της Αγίας Γραφής, αλλά μιλώντας για προφητείες, λέει ότι οι προφητείες είναι για τους Χριστιανούς ως λυχνάρι που φέγγει, μέχρι ο Φωσφόρος, (ο Ίδιος ο Χριστός) φωτίσει τις καρδιές μας, και φέρει τον πλήρη και ξεκάθαρο φωτισμό του Ευαγγελίου. Γιατί οι προφητείες, δεν είναι εξήγηση του προφήτη, αλλά το Άγιο Πνεύμα τους οδήγησε να μιλήσουν.
Και προσέξτε! Οι προφητείες, είναι λυχνάρι, που απευθύνεται στους ΑΦΩΤΙΣΤΟΥΣ! Δεν είναι κάτι που το διαβάζουν δήθεν μόνο οι φωτισμένοι. Αλλά και οι αφώτιστοι μέχρι να φωτισθούν! Δεν ισχύει λοιπόν αυτό που λένε μερικοί, ότι δήθεν “οι υπερήφανοι μόνο ερμηνεύουν προφητείες”. Αντιθέτως! ΟΛΟΙ οι Χριστιανοί, πρέπει να αγωνίζονται να κατανοήσουν τον θείο λόγο, κατά τη Χάρη του Θεού προς αυτούς και τις ανάγκες τους.

Προσέξτε και αυτό το σημείο: Άραγε, αυτοί που χρησιμοποιούν το ανωτέρω εδάφιο, για να δείξουν ότι δεν πρέπει να ερμηνεύουμε την Αγία Γραφή, δεν κάνουν ερμηνεία του εδαφίου αυτού; Δεν είναι αυτό αντίφαση; Πώς αυτοί το ερμηνεύουν έτσι, ενώ οι άλλοι δεν μπορούν (κατά τη γνώμη τους);

Πιστεύω ότι όλοι θα συμφωνήσουν μαζί μου, πως το δυσκολότερο βιβλίο της Αγίας Γραφής είναι η Αποκάλυψη. Δείτε πώς ξεκινάει η Αποκάλυψη στα πρώτο εδάφιο: “Αποκάλυψις Ιησού Χριστού, ην έδωκεν αυτώ ο Θεός, δείξαι τοις δούλοις αυτού α δει γενέσθαι εν τάχει” (Αποκάλυψις 1/α: 1).
Προσέξτε! Η Αποκάλυψη γράφτηκε για να τη διαβάσουν οι δούλοι του Θεού, και να μάθουν κάποια πράγματα. Προσέξτε ότι στόχο έχει να ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΕΙ, όχι απλώς τους γιους του Θεού, αλλά και τους δούλους Του! Ακόμα και αυτούς δηλαδή που είναινήπιοι στην πίστη. Και αν αυτό, το δυσκολότερο βιβλίο της Αγίας Γραφής γράφτηκε για να διδαχθούν ακόμα και οι νήπιοι, πόσο μάλλον τα άλλα! Και σκεφθείτε, ότι το δυσκολότερο αυτό βιβλίο, λέγεται: “Αποκάλυψη”!

4. Αναζήτηση ισορροπίας

Λέει ο απόστολος Παύλος: “14 ψυχικός δε άνθρωπος ου δέχεται τα του Πνεύματος του Θεού· μωρία γαρ αυτώ εστι, και ου δύναται γνώναι, ότι πνευματικώς ανακρίνεται. 15 ο δε πνευματικός ανακρίνει μεν πάντα, αυτός δε υπ’ ουδενός ανακρίνεται. 16 τις γαρ έγνω νουν Κυρίου, ος συμβιβάσει αυτόν; ημείς δε νουν Χριστού έχομεν” (Α΄ Κορ. 2/β: 14-16).

Στα λόγια του αποστόλου, είναι προφανές ότι για να κατανοήσει κάποιος τα πνευματικά, “για να έχει νουν Χριστού”, πρέπει να προοδεύει προς τα πνευματικά. Είναι αυτό που λένε οι άγιοι Πατέρες, ότι τα ιερά κείμενα τα κατανοούν οι φωτισμένοι Χριστιανοί. Δεν λένε οι άγιοι ότι πρέπει να αποφεύγουμε να ερμηνεύουμε την Αγία Γραφή. Αλλά λένε, ότι σε όσο περισσότερο φωτισμό βρίσκεται κάποιος, τόσο καλύτερα την κατανοεί. Μας ωθούν να προοδεύσουμε σε “νουν Χριστού”, για να κατανοήσουμε τα γραμμένα. Δεν λένε ότι είναι όλα αυτά ακατανόητα. Λένε ότι η κατανόηση είναι σταδιακή, και ανάλογη με την κατάσταση της ψυχής του πιστού. Λένε ότι άλλο είναι το επίπεδο κατανόησης του καθαιρόμενου, άλλο είναι του φωτιζόμενου, και άλλο του Θεούμενου. Και ότι η κατανόηση των ιερών κειμένων, είναι ανάλογη της προόδου του ερμηνεύοντος. Είναι το “φρέαρ του Ιακώβ” που λένε οι άγιοι Πατέρες, και για το οποίο έχουμε γράψει σε άλλη μελέτη.

Δεν είναι υπερήφανος όποιος ερμηνεύει την Αγία Γραφή. Δεν είναι ούτε αιρετικός. Δεν είναι ούτε παραβάτης. Αντιθέτως, είναι άνθρωπος που ακολουθεί τη συμβουλή της ίδιας της Αγίας Γραφής, και που αγωνίζεται κατά τα μέτρα της Χάριτος του Θεού προς αυτόν, να κατανοήσει τη Θεία ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ (και όχι “απόκρυψη”). Γι’ αυτό και η Αγία Γραφή λέει: “ΜΑΚΑΡΙΟΣ ο άνθρωπος, που… στον νόμο τού Κυρίου είναι το θέλημά του, και στον νόμο Του μελετάει ημέρα και νύχτα” (Ψαλμός 1/α: 1,2). Και αυτά είναι γραμμένα, σε μια εποχή που ακόμα ο Θεός δεν είχε δώσει το Άγιο Πνεύμα στους πιστούς Του με το άγιο βάπτισμα!

Γι’ αυτό και οι άγιοι Πατέρες, δίνοντας παράδειγμα σε όλους μας, μελετούσαν και ερμήνευαν τα Ιερά κείμενα με ζήλο και κόπο. Δεν πίστευαν οι άγιοι Πατέρες για τους εαυτούς τους ότι είναι “άγιοι”, και ότι έτσι έχουν δήθεν ΜΟΝΟ ΑΥΤΟΙ το δικαίωμα να ερμηνεύουν την Αγία Γραφή. Αν το πίστευαν αυτό για τους εαυτούς τους, τότε κάθε άλλο παρά άγιοι θα ήταν! Αντιθέτως, είχαν συναίσθηση των αμαρτιών τους και των λαθών τους. Και έκαναν και αυτοί λάθη κατά τις ερμηνείες τους! Αλλά αυτό δεν τους εμπόδισε να συνεχίζουν την προσπάθεια να κατανοήσουν σε μεγαλύτερο βάθος τη Θεία Αποκάλυψη των Ιερών Κειμένων.

Ο Θεός δεν έχει από εμάς την απαίτηση να είμαστε αλάθητοι στην ερμηνεία των Ιερών Κειμένων. Έχει όμως την απαίτηση, να γίνεται αυτή η ερμηνεία μέσα στα πλαίσια των διατυπωμένων δογμάτων της Ορθόδοξης Εκκλησίας Του. Και όταν κάνουμε λάθη, (που και αυτά στο πρόγραμμα είναι), να είμαστε πρόθυμοι να τα διορθώσουμε, πάντοτε με βάση την Ιερά Παράδοση των αγίων της Εκκλησίας μας. Λάθη δεν κάνει, μόνο όποιος δεν κάνει τίποτα. Αυτός που προσπαθεί όμως, θα κάνει και λάθη. Αλλά θα προχωράει και θα τα διορθώνει. Και καθώς θα ανεβαίνει το επίπεδο κατανόησής του, τα λάθη του θα μειώνονται. Δεν θα πάψει ποτέ να κάνει λάθη. Αλλά θα είναι όλο και μικρότερα, όλο και λιγότερα, καθώς θα αποκτά “νουν Θεού”.

Εδώ είναι λοιπόν το σημείο ισορροπίας. Ούτε θα κρύψουμε το τάλαντο που μας έδωσε ο Θεός, από φόβο μη το χάσουμε, ούτε θα έχουμε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας. Αλλά με υγιή φόβο Θεού θα το “τοκίζουμε”, προσπαθώντας να διεισδύσουμε σε όλο και μεγαλύτερο βάθος στα απείρου βάθους μυστήρια του Θεού. Έχουμε ασφαλείς οδηγούς τους αγίους Πατέρες μας, και τις Οικουμενικές Συνόδους της Εκκλησίας μας. Τι να φοβηθούμε; Παντού υπάρχουν “μαξιλαράκια ασφαλείας”, για να μην πέσουμε σε αίρεση και χτυπήσουμε. Η Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας, μας προστατεύει σαν ασφαλές σωσίβιο στην τρικυμία των ερμηνευτικών δυσκολιών. Και μόνο αν πετάξουμε από πάνω μας το σωσίβιο αυτό της Ιεράς Παράδοσης κινδυνεύουμε. Όσο το κρατάμε γερά, δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα, ακόμα και αν δεν γνωρίζουμε κολύμπι! Κολυμπώντας μαθαίνεις. Κανένας δεν έμαθε να κολυμπάει στην ξηρά. Και κανείς δεν πνίγηκε στην αίρεση, φορώντας το σωσίβιο της Ιεράς Παράδοσης της Εκκλησίας, αλλά βγάζοντάς το και εμπιστευόμενος στις ΔΙΚΕΣ ΤΟΥ δυνάμεις κατανόησης!

Όπως λέει και η Αγία Γραφή: “Διο αφέντες τον της αρχής του Χριστού λόγον επί την τελειότητα φερώμεθα” (Εβραίους 6/ς: 1). Η ίδια η Αγία Γραφή, μας παρακινεί σε πρόοδο. Όχι σε στάση. Να αφήσουμε τα ίδια και τα ίδια που μάθαμε στην αρχή, και να αναζητήσουμε περισσότερα και βαθύτερα. Και η Αγία Γραφή, γράφτηκε ακριβώς για να τη διαβάζουμε και να την κατανοούμε!

N. M.