Σε ποια ταχύτητα ανήκει η Ελλάδα;

«Είναι ανάγκη όλες οι χώρες της Ε.Ε. να βαδίζουν μπροστά πάντα με τον ίδιο ρυθμό; (…) Αν δεν μπορούμε να συμβαδίζουμε, θα πρέπει αυτοί που μπορούν περισσότερο να κάνουν κι άλλα βήματα προόδου, όπου τους φαίνεται αναγκαίο. Ταυτόχρονα οι υπόλοιποι, που δεν μπορούν ή δεν θέλουν, θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν αργότερα».

Με αυτές τις φράσεις ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ περιέγραφε πριν από λίγες μέρες το τρίτο από τα πέντε σενάριά του για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό ακριβώς το σενάριο προκρίνεται τώρα, όπως μας έδειξε η σύνοδος των ηγετών των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών χωρών (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) τη Δευτέρα στις Βερσαλλίες

.

«Η ενότητα δεν σημαίνει ομοιομορφία. (…) Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τάσσομαι υπέρ της ύπαρξης νέων μορφών συνεργασίας, υπέρ νέων σχεδίων, υπέρ αυτού που αποκαλούμε διαφοροποιημένες συνεργασίες. (…) Με αυτόν τον τρόπο ορισμένες χώρες θα μπορούν να προχωρήσουν πιο γρήγορα και πιο μακριά σε τομείς όπως η άμυνα, η ευρωζώνη, μέσω της εμβάθυνσης της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, όπως είναι η φορολογική και κοινωνική εναρμόνιση, όπως είναι ο πολιτισμός ή η νεολαία, (…) χωρίς οι άλλες να αποκλείονται, αλλά και χωρίς να μπορούν να αντιταχθούν».

Με αυτόν τον τρόπο ανέλυσε τη νέα στρατηγική των μεγάλων της Ευρώπης ο Φρανσουά Ολάντ στις Βερσαλλίες.

Η αποδόμηση της Ευρώπης, όπως την ξέραμε μέχρι σήμερα, είναι πλέον επιλογή του ευρωπαϊκού ιερατείου. Οι συνεπείς αναγνώστες του «Π» βλέπουν σήμερα να γίνονται επίσημη ευρωπαϊκή ατζέντα τα σενάρια για μια «Ευρώπη πολλών ταχυτήτων», για τα οποία γράφουμε με συνέπεια εδώ και μια πενταετία.

Προφανώς δεν έχουμε ακόμη μπροστά μας τον «οδικό χάρτη» για τη διαμόρφωση της νέας Ευρώπης. Είναι όμως απολύτως απαραίτητο να διατυπώσουμε εγκαίρως το πιο κρίσιμο ερώτημα: Αν – και με ποιους όρους – αυτή η Ευρώπη θα χωράει την Ελλάδα. Ή αν, όπως αρκετοί υποψιάζονται, την εξωθεί στο όριο μιας τυπικής, αλλά επ’ ουδενί ουσιαστικής συμμετοχής της στον ευρωπαϊκό πυρήνα.

Τα μεγάλα στοιχήματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης ήταν κατά καιρούς, ανεξάρτητα από τις επιμέρους απόψεις, η κοινή άμυνα, η κοινή εξωτερική πολιτική, το κοινό νόμισμα, η τραπεζική ενοποίηση, το ευρωπαϊκό σύνταγμα, η ενιαία φορολόγηση, η ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων και προϊόντων κ.λπ., όπως περίπου τα περιέγραψε ο Ολάντ.

Η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων δίνει το δικαίωμα σε όσους θέλουν, σε όσους μπορούν, αλλά και σε όσους αποτελούν μεγάλο συστημικό κίνδυνο, να προχωρήσουν σε διαδικασίες επιμέρους ενοποίησης αφήνοντας στους υπόλοιπους το δικαίωμα να συνεργάζονται μαζί τους όσο και όπου επιθυμούν, αλλά και στερώντας τους το δικαίωμα να αποτρέπουν εξελίξεις ανεπιθύμητες ή επιζήμιες γι’ αυτούς.

Η Ελλάδα, στην εποχή της κρίσης και της χρεοκοπίας, βρίσκεται σε μια εξαιρετικά δυσχερή θέση, η οποία δεν έχει αλλάξει ύστερα από τρία μνημόνια:

 Αποτελεί συστημικό κίνδυνο για το ενιαίο νόμισμα. Γι’ αυτό της επιβλήθηκαν τα αλλεπάλληλα μνημόνια και γι’ αυτό θα εξακολουθήσει να είναι δεσμευμένη, χωρίς δυνατότητα δικής της επιλογής.

 Είναι βασική πύλη εισόδου μεταναστών και προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και την υπόλοιπη Ασία. Γι’ αυτό βρίσκεται σε καραντίνα, με κατ’ ουσίαν κλειστά σύνορα.

 Αποτελεί το σύνορο της Ευρώπης προς ανατολάς, το οποίο αμφισβητείται εμπράκτως και με ένταση από την Τουρκία. Ο τουρκικός κίνδυνος δεν είναι ένα θέμα το οποίο μπορεί να αντιμετωπίσει – και κυρίως να χρεωθεί – η Ε.Ε. με την ανύπαρκτη άμυνα και την υποτυπώδη εξωτερική πολιτική. Ακόμη και αν τις διέθετε, είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα έπαιρνε το ρίσκο μιας ρήξης με την Τουρκία για χάρη μας.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων δεν αποτελεί θετική εξέλιξη για την Ελλάδα. Θετική ενδέχεται να αποδειχθεί για τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία – διόλου τυχαία η σύνθεση της συνάντησης στις Βερσαλλίες –, οι οποίες, εξ αιτίας του μεγέθους τους, δεν είναι δυνατόν να αγνοηθούν. Είναι οι χώρες που θα μπορούν να επιλέγουν, σε έναν βαθμό, τον ρυθμό σύγκλισης με τη Γερμανία ή να υιοθετούν, αντίστροφα, σε έναν βαθμό, πολιτικά μέτρα που θα καθυστερούν την απόκλισή τους.

Το ζήτημα, επομένως, που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι – συνήθως… αμέριμνες – ελληνικές πολιτικές ηγεσίες είναι η θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια. Η διαπραγματευτική ισχύς της χώρας είναι εξαιρετικά αδύναμη, αν όχι ανύπαρκτη.

Για να ενισχυθεί η θέση της, θα πρέπει η Ελλάδα να υπερβεί τον εαυτό της, διότι, σε διαφορετική περίπτωση, μπορεί μόνο να καταντήσει μια αποικία του χειρίστου είδους, την οποία οι δανειστές της – και λιγότερο εταίροι της πλέον… – θα μεταχειρίζονται κατά το δοκούν.

Προφανώς ακόμη δεν έχει ξεδιπλωθεί ο πλήρης σχεδιασμός – είναι αμφίβολο αν υπάρχει – για το πλήθος και το είδος των ταχυτήτων.

Όμως η Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει με τα χέρια σταυρωμένα. «Αύριο» θα είναι πολύ αργά για να σώσει ό,τι τυχόν σώζεται σήμερα.