Εμπιστοσύνη στις δυνάμεις των Ελλήνων

Τις βρομοδουλειές μυριάδων αθλίων και τα τερτίπια των αυτοκρατοριών μαζί αρκεί μια χούφτα αγωνιστών κι ένας Καποδίστριας να τα διαλύσουν

Διασπορά του πληθυσμού: Οι Ελληνες στην Τουρκία αποτελούν πληθυσμό 9.000.000, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου ζει στον χώρο της αρχαίας Ελλάδας, ενώ οι υπόλοιποι είναι διασπαρμένοι σ’ όλες σχεδόν τις εμπορικές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο γενικός χαρακτήρας του ελληνικού λαού: Ο ελληνικός λαός διατηρεί παντού -σε σχέση με τους Τούρκους- τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, τη θρησκεία του, τη γλώσσα του, τα ήθη του, καθώς και την ηθική του ανωτερότητα, που του χαρίζει η ιδιοφυΐα του.

Η ταξική διαίρεση: Είναι κάπως δύσκολο να χωρίσει κανείς αυτόν τον λαό σε κοινωνικές τάξεις. Οι υποτελείς των Τούρκων δεν έχουν πολιτικά δικαιώματα και η στρωματική τους διάρθρωση -που άλλοτε προέρχεται από την τύχη, άλλοτε από την καταγωγή κι άλλοτε από την εκπαίδευση- αποτελεί ένα είδος μυστικού για τους Ελληνες, που πρέπει να το διατηρούν πολύ προσεκτικά στις παροικίες τους».

Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τόμος Ζ, έκδοση της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών, Κέρκυρα 1986, σελ. 209-210.

Υπάρχει η συνταγή να παραλάβεις στάχτες και να κάνεις κράτος, να θέσεις θεμέλια λειτουργικών δομών, να κερδίσεις την αγάπη του λαού και τον σεβασμό των ξένων: να είσαι ο Καποδίστριας ή να λειτουργήσεις με σοφία, αρετή και τόλμη όπως ο Καποδίστριας. Τα γραπτά του, κι είναι πολλά, οι περί αυτού μαρτυρίες, που είναι ακόμα περισσότερες, και τα αποτελέσματα των νυχαυγών* πολιτικών που εφάρμοσε ο άνθρωπος που άνοιξε τη ρωγμή στο έρεβος της ανάγκης είναι ηχηρότερα όλων των μαρτυριών και των αφηγήσεων.
Το κείμενο που παρατέθηκε στην αρχή του παρόντος είναι απόσπασμα από το «Υπόμνημα περί της σημερινής καταστάσεως των Ελλήνων». Ηταν το πρώτο έγγραφο που συνέτασσε στη διπλωματική σταδιοδρομία του.

Ο Καποδίστριας γράφει σχετικά με αυτό το κείμενο στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Επισκόπηση της πολιτικής μου σταδιοδρομίας 1798-1822»: «Εζησα εν Βιέννη (ως υπάλληλος της εκεί ρωσικής πρεσβείας), όπως και εν Πετρουπόλει, ασχολούμενος αποκλειστικώς περί την μελέτην, δεν επεζήτησα δε γνωριμίας και σχέσεις πλην των Ρώσσων οίτινες διέμενον εκεί ως ταξιδιώται και των Ελλήνων, οίτινες ήσαν εγκατεστημένοι εν τη πρωτευούση ταύτη. Ο τρόπος του βίου μου και η διαγωγή μου παρώρμησαν τον κ. κόμητα Στάκελβεργ να με τιμήση διά της εμπιστοσύνης του και να μου αναθέση ποικίλας εργασίας. Εκ τούτων πρώτη υπήρξε υπόμνημα περί της τότε καταστάσεως της Ελλάδος και των Ιλλυρικών επαρχιών, όπερ προφανώς έσχε της πλήρους εγκρίσεως του κ. πρεσβευτή δι’ ο και διεβιβάσθη προς την Αυτού Αυτοκρατορικήν Μεγαλειότητα».

Συντάχθηκε στα τέλη του 1811 και ο μελετητής θα εντυπωσιαστεί από το βάθος της κατανόησης του Ιωάννη Καποδίστρια για τη διεθνή πολιτική, την ψυχοσύνθεση των Ελλήνων, τους ανταγωνισμούς των υπερδυνάμεων, τα ισχυρά και τα αδύνατα σημεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την κοινωνική διαστρωμάτωση του υπόδουλου έθνους μας. Επίσης είναι υποδειγματικός ο τρόπος με τον οποίο επέλεγε να συλλέγει στοιχεία και να τα αξιοποιεί για λογαριασμό και της ιερής υπόθεσης της απελευθέρωσης του Γένους αλλά και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας για λογαριασμό της οποίας εργαζόταν. Ο Καποδίστριας πέτυχε το ακατόρθωτο επειδή πατούσε γερά στη γη και κοιτούσε ψηλά στ’ άστρα, εκεί όπου κατοικούν οι υψηλές ιδέες που τροφοδοτούν με νόημα και αίσθηση σκοπού το έθνος των Ελλήνων.

Οσα γράφει στη δεύτερη παράγραφο της ανάλυσής του, όπου αναφέρεται στον «γενικό χαρακτήρα του ελληνικού λαού», είναι εκείνα που αρνούνται και προσπαθούν ματαίως να καταρρίψουν, να αναιρέσουν, να αρνηθούν και να ακυρώσουν οι πνευματικοί (ίσως και εξ αίματος) συγγενείς του Εφιάλτη, που παράγουν «κυρίαρχη ιδεολογία» για τις μάζες: «Ο ελληνικός λαός διατηρεί παντού -σε σχέση με τους Τούρκους- τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, τη θρησκεία του, τη γλώσσα του, τα ήθη του, καθώς και την ηθική του ανωτερότητα, που του χαρίζει η ιδιοφυΐα του».
Ναι, έτσι ήταν στις μέρες του Καποδίστρια, αυτό αναγνώριζαν οι αγωνιζόμενοι Ελληνες, αυτό και οι Τούρκοι και οι ξένες δυνάμεις, και έτσι θα συνεχίσει να είναι στους αιώνες των αιώνων. Και τις βρομοδουλειές μυριάδων αθλίων και τα τερτίπια των αυτοκρατοριών μαζί αρκεί μια χούφτα αγωνιστών κι ένας Καποδίστριας να τα διαλύσουν.

*Νυχαυγής: Εκείνη που λάμπει μέσα στη νύχτα

Παναγιώτης Λιάκος