Πριν από μερικές ημέρες, η Ε.Ε. ανακοίνωσε ότι αναστέλλεται προσωρινά η ανάπτυξη των ναυτικών μέσων για τη διάσωση προσφύγων και μεταναστών ανοιχτά της Λιβύης, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Σοφία», που ξεκίνησε το 2015. Αιτία είναι η άρνηση της Ιταλίας να αποβιβάζονται στα λιμάνια της οι διασωθέντες.
Πρόκειται για άλλη μια κλιμάκωση του δόγματος κλειστών συνόρων της Ε.Ε. και των κρατών-μελών, που ξεκίνησε στις αρχές του 2016, με εμφανώς συντονισμένες απόπειρες να απαξιωθούν οι οργανώσεις διάσωσης των προσφύγων και μεταναστών τόσο στο Αιγαίο όσο και, κυρίως, στην κεντρική Μεσόγειο, όπου τα θύματα από τα ναυάγια ανήλθαν σε 2.275 το 2018, σύμφωνα με την Υπατη Αρμοστεία.
Στην Ελλάδα, συνελήφθησαν την άνοιξη του 2016 τα μέλη δύο διασωστικών οργανώσεων στη Λέσβο, ενώ το «Πρώτο Θέμα» λοιδορούσε στην πρώτη του σελίδα αλληλέγγυους και βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, μέλη του Τμήματος Δικαιωμάτων, για συμπαράσταση στους συλληφθέντες και σχέσεις με κυκλώματα διακίνησης.
Ο τότε υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής έπαιρνε ανοιχτά θέση υπέρ του χυδαίου δημοσιεύματος και ισχυριζόταν στη Βουλή ότι θα φανεί στο δικαστήριο αν έχει δίκιο ο ίδιος ή οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ («Ευρωπαϊκή πολιτική η στοχοποίηση των ΜΚΟ», «Εφ.Συν.», 20 Απριλίου 2016).
Στη Μεσόγειο, κορύφωση της αντιπροσφυγικής πολιτικής της Ε.Ε. και της ιταλικής κυβέρνησης υπήρξε η κατάσχεση του διασωστικού πλοίου «Iuventa», που ανήκε στη γερμανική οργάνωση Jugend Rettet, τον Αύγουστο του 2017 («Οι ΜΚΟ στη… διόπτρα του “κώδικα συμπεριφοράς”», Βίκυ Καπετανοπούλου, «Εφ.Συν.», 3 Αυγούστου 2017).
Ενάμιση χρόνο μετά, συνεχίζεται η έρευνα εναντίον δέκα μελών του πληρώματος για το κακούργημα της… διευκόλυνσης παράνομης μετανάστευσης και συνεργασίας με διακινητές. Τη συνεργασία την αρνούνται σθεναρά, δηλώνουν όμως ένοχοι για τη διάσωση προσφύγων. «Οταν η διάσωση ζωών γίνεται αδίκημα, επιλέγουμε να είμαστε ένοχοι», λέει το σύνθημα της ιστοσελίδας solidarity-at-sea.org, όπου δέχονται οικονομική ενίσχυση για τα δικαστικά έξοδα από όποιον το επιθυμεί.
Ανάμεσα στα μέλη του πληρώματος, ο καπετάνιος Ντάριους Μπέιτζι, 40 ετών, και ο Χέντρικ Σάιμον, 43 ετών, που επισκέφτηκαν πρόσφατα την Ελλάδα για να συμμετάσχουν σε εκδηλώσεις με θέμα «Ενάντια στην ποινικοποίηση της αλληλεγγύης: η διάσωση στη θάλασσα», όπου προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ «IUVENTA» της Μισέλ Σανκ.
Η «Εφ.Συν.» τούς συνάντησε στον χώρο φιλοξενίας προσφύγων City Plaza.
● Πώς εξελίσσονται οι δικαστικές έρευνες για το «Iuventa»;
Από τον Ιούνιο του 2018, μας ανακρίνουν για διευκόλυνση παράνομης μετανάστευσης, που στην Ιταλία θεωρείται κακούργημα και τιμωρείται μέχρι 20 χρόνια, επειδή λένε ότι συνεργαζόμασταν με διακινητές. Με το Iuventa δεν μεταφέραμε διασωθέντες στην Ιταλία. Ανταποκρινόμασταν στο σήμα κινδύνου, διασφαλίζαμε ότι είναι ασφαλείς οι άνθρωποι, τους ανεβάζαμε στο πλοίο για να παρέχουμε πρώτες βοήθειες ή για να παρέχουμε ασφάλεια, αν κινδύνευε να βυθιστεί το πλοίο τους, και περιμέναμε να τους παραλάβει άλλο πλοίο.
Ημασταν μέρος της διασωστικής αλυσίδας. Κατηγορούν εμάς για διευκόλυνση, αν και μέρος της ίδιας αλυσίδας ήταν και το ιταλικό λιμενικό, το οποίο παραλάμβανε τους ανθρώπους. Ο δικηγόρος μας μάς λέει ότι το «Iuventa» είναι η μόνη υπόθεση κατά ΜΚΟ στην οποία υπάρχουν ανεξάρτητοι παρατηρητές.
Είχε αναλάβει να μας παρακολουθεί αστυνομικός σε μυστική αποστολή από άλλο πλοίο. Εβγαλε φωτογραφίες από τρεις επιχειρήσεις διάσωσης. Μαζί με την κατάθεσή του περιλαμβάνονται στο κατηγορητήριο.
Οι Forensic Architecture, μια ομάδα που αναπαριστά σε βίντεο την εξέλιξη γεγονότων στον χώρο, ανέλυσε τις τρεις επιχειρήσεις σε ένα βίντεο 30 λεπτών, με βάση τις φωτογραφίες, και απέδειξε εσφαλμένες τις κατηγορίες. Τα κάναμε όλα σωστά. Αλλά το πλοίο παραμένει σε κατάσχεση και η υπόθεση είναι ανοιχτή, διότι υπάρχουν ανεξάρτητοι μάρτυρες.
Ασκείται τεράστια πίεση στον εισαγγελέα να προχωρήσει σε δίωξη. Ο Σαλβίνι μάς είχε κάνει κεντρικό θέμα της προεκλογικής του εκστρατείας, μας έλεγε «Τέξας της θάλασσας», και τώρα θέλει αποτελέσματα.
● Εδώ και δυο-τρία χρόνια, γινόμαστε μάρτυρες μιας προσπάθειας απαξίωσης οργανώσεων και διασωστικών ομάδων, οι οποίες αντιμετωπίζουν διώξεις. Πού την αποδίδετε;
Στις αρχές του 2017, βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη μια εκστρατεία στα ΜΜΕ, με στόχο να αλλάξει η θετική εικόνα για τις οργανώσεις. Ο επικεφαλής της FRONTEX έδινε συνεντεύξεις και αμφισβητούσε το έργο των οργανώσεων, τη νομιμότητα της λειτουργίας τους και των οικονομικών τους, χωρίς καμία απόδειξη.
Στην Ιταλία, αυτή η ρητορική προερχόταν από φασιστικούς κύκλους και την Ακροδεξιά του Σαλβίνι και υιοθετήθηκε από το κεντρικό πολιτικό σύστημα και τα συστημικά μέσα ενημέρωσης. Κατάφεραν να συζητά ο κόσμος αν είναι νόμιμες οι οργανώσεις και όχι ότι πνίγονται πρόσφυγες και μετανάστες στη θάλασσα. Κατάφεραν επίσης να φέρουν στο κέντρο της πολιτικής σκηνής τον Σαλβίνι και την Ακροδεξιά.
Ασκείται τεράστια πίεση στον εισαγγελέα να προχωρήσει σε δίωξη. Ο Σαλβίνι μάς είχε κάνει κεντρικό θέμα της προεκλογικής του εκστρατείας, μας έλεγε «Τέξας της θάλασσας», και τώρα θέλει αποτελέσματα
Οταν ανέβηκε στην κυβέρνηση η Ακροδεξιά, τα πράγματα χειροτέρεψαν πολύ. Η κατάσχεση του Iuventa ήταν μια ισχυρή προειδοποίηση προς τις άλλες οργανώσεις να υπογράψουν τον κώδικα διασώσεων της ιταλικής κυβέρνησης για την κεντρική Μεσόγειο. Η προθεσμία για την υπογραφή έληγε την 1η Αυγούστου 2017. Οι οργανώσεις δεν υπέγραψαν, διότι είχαν αμφιβολίες κατά πόσον ήταν σύμφωνος ο κώδικας με τις αρχές του διεθνούς δικαίου.
Στις 2 Αυγούστου, κατάσχεσαν το «Iuventa». Ο στόχος ήταν να σταματήσουν τις επιχειρήσεις διάσωσης στην κεντρική Μεσόγειο. Ακολούθησαν κατασχέσεις πλοίων το 2018, τα εμπόδιζαν να πιάσουν λιμάνι ή να αποπλεύσουν, εφαρμόζοντας μια στρατηγική πραγματικά διεστραμμένη.
Ανακοίνωσαν στο τουίτερ ότι κλείνουν τα ιταλικά λιμάνια για τα διασωστικά πλοία και στη συνέχεια επικαλέστηκαν το κλείσιμο των λιμανιών για να απαγορεύσουν τον απόπλου. Τα διασωστικά πλοία δεν είναι φτιαγμένα για να μεταφέρουν πολύ κόσμο για μεγάλο διάστημα. Πρέπει να μεταφέρουν τους επιζώντες σε ασφαλές λιμάνι μέσα σε δυο-τρεις μέρες, διαφορετικά γίνεται προβληματική η καθημερινότητα στο πλοίο.
Πρώτα, λοιπόν, έκλεισαν τα λιμάνια για τα πλοία και τα ανάγκασαν να μένουν στη θάλασσα μεγάλο διάστημα και μετά τούς απαγόρευσαν τον απόπλου, επειδή δεν είναι κατάλληλα να μένουν στη θάλασσα μεγάλο διάστημα. Ηταν μια κίνηση αδιανόητη μέχρι τότε.
● Ποια είναι η εμπειρία σας από τις διασωστικές επιχειρήσεις ανοιχτά της Λιβύης;
Το Λιμενικό της Λιβύης ανακοίνωσε ότι αναλαμβάνει τις διασώσεις στα χωρικά ύδατα της Λιβύης, στα τέλη του 2017, και η Ιταλία, που μέχρι τότε συντόνιζε τις επιχειρήσεις, παραχώρησε την ευθύνη στους Λίβυους. Είναι δύσκολο να επικοινωνήσει κανείς με το Συντονιστικό Κέντρο Διάσωσης της Λιβύης, δεν απαντάνε σε ιμέιλ και τηλεφωνήματα και συνήθως δεν μιλάνε αγγλικά.
Επιπλέον, οι διασώστες τους δεν έχουν επαγγελματική συμπεριφορά και βάζουν σε κίνδυνο τους ναυαγούς.
Εχουν μεγάλα και ακατάλληλα πλοία, χωρίς μικρές βάρκες για να προσεγγίσουν τα φουσκωτά των προσφύγων. Δεν ξέρουμε τι εκπαίδευση έχουν περάσει, αλλά βλέπουμε ότι δεν έχουν τη συμπεριφορά κάποιου που θέλει να σώσει ζωές.
Εχουμε τύχει μετά από διάσωση από Λίβυους να βρούμε στη θάλασσα έναν επιζώντα και τρεις νεκρούς –ανεπίτρεπτο για μια σοβαρή επιχείρηση διάσωσης. Και, φυσικά, μεταφέρουν τους επιζώντες πίσω στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Λιβύης, όπου υποβάλλονται σε βασανιστήρια, βιασμούς ή πωλούνται σκλάβοι.
Γι’ αυτό άλλωστε προσπαθούν με κάθε τρόπο οι άνθρωποι να φύγουν. Πέρυσι σώσαμε κάποιον που μας είπε ότι είχε προσπαθήσει να ξεφύγει τρεις φορές. Πλήρωσε τρεις φορές τους διακινητές και την άλλη μέρα ήταν οι ίδιοι άνθρωποι με στολή του Λιμενικού που τον επέστρεφαν. Οι Λίβυοι παίρνουν χρήματα και από τους πρόσφυγες που θέλουν να φύγουν στην Ευρώπη και από την Ευρώπη που θέλει να επιστρέφουν στη Λιβύη. Είναι μια παγίδα που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε.
● Η Ε.Ε. ισχυρίζεται ότι στόχος της είναι να χτυπήσει τα κυκλώματα διακίνησης και να σώσει τη ζωή των προσφύγων που κινδυνεύουν στη θάλασσα.
Είναι βλακώδες. Τα κλειστά σύνορα δεν σώζουν ζωές, βάζουν σε κίνδυνο περισσότερους ανθρώπους. Προσπαθούν να βρουν άλλους δρόμους και τους βρίσκουν, αλλά είναι πιο επικίνδυνοι. Αναγκάζονται να έρθουν μέσα από την έρημο.
Μπορεί να πεθαίνουν περισσότεροι στην έρημο από ό,τι στην κεντρική Μεσόγειο, αλλά δεν τους βλέπουμε. Τώρα δημιουργούν νέα σύνορα στην Αφρική, στο Μάλι, στον Νίγηρα, εκεί που περνούσαν οι άνθρωποι καθημερινά για να πάνε στις δουλειές τους.
Αυτό γίνεται επειδή το θέλουν οι Ευρωπαίοι και επειδή πληρώνουν, όχι επειδή το θέλουν οι χώρες της Αφρικής. Η Ε.Ε. τροφοδοτεί τα κυκλώματα των διακινητών, δεν τα πολεμάει. Αναγκάζει τους πρόσφυγες να πληρώνουν μια περιουσία στα κυκλώματα, αντί να επενδύουν τα χρήματα στον τόπο προορισμού.
● Πώς σας αντιμετωπίζουν σήμερα τα μέσα ενημέρωσης;
Στην Ιταλία, τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης είναι ανοιχτά στον παραλογισμό της Ακροδεξιάς. Στη Γερμανία, εξακολουθούν να κρατούν μια πιο ορθολογική στάση. Το πρόβλημα στη Γερμανία είναι πως ένα 10% του κόσμου μάς υποστηρίζει, ένα 10%-20% είναι εναντίον μας και υπάρχει πολύς κόσμος στη μέση που μπορεί να παρασυρθεί από τους τίτλους των εφημερίδων προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση.
Τα ρεπορτάζ για μας στη Γερμανία μπορεί να είναι θετικά, αλλά δεν ασχολούνται καθόλου με την πολιτική διάσταση της υπόθεσης. Δεν μιλάνε για το κλείσιμο των συνόρων, αγνοούν τα ζητήματα.
Είναι βλακώδες. Τα κλειστά σύνορα δεν σώζουν ζωές, βάζουν σε κίνδυνο περισσότερους ανθρώπους.
Ποτέ δεν φανταζόμασταν ότι θα ερχόταν μια στιγμή που η Ευρώπη θα αδιαφορούσε για την ύπαρξη στρατοπέδων συγκέντρωσης και για την επανάληψη των φρικαλεοτήτων που έχει ζήσει η ίδια στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Λιβύης πεθαίνουν χιλιάδες και πωλούνται χιλιάδες σε σκλαβοπάζαρα.
Οχι μόνο δεν κάνει τίποτα η Ε.Ε., αλλά, αντιθέτως, συνεργάζεται με την ακτοφυλακή της Λιβύης που τροφοδοτεί τα στρατόπεδα με τους επιζώντες των ναυαγίων. Οι Ευρωπαίοι ισχυρίζονταν ότι δεν γνώριζαν τι συνέβαινε στο Γ’ Ράιχ. Σήμερα όμως, χάρη στις οργανώσεις, κανείς δεν μπορεί να πει ότι δεν γνωρίζει. Γι’ αυτό τις πολεμούν τόσο λυσσαλέα.
● Υποτίθεται ότι η σκληρή ευρωπαϊκή ατζέντα στο προσφυγικό έχει στόχο να ανακόψει την απειλή της ανόδου της Ακροδεξιάς. Είναι πειστικό το επιχείρημα;
Η Γερμανία δεν δέχεται σήμερα σημαντικό αριθμό μεταναστών. Το πρόβλημα των πολιτών είναι η κοινωνική ασφάλιση, όχι οι πρόσφυγες. Τους πρόσφυγες τους χρησιμοποιούν για να φοβίσουν τον κόσμο και να στρέψουν το ενδιαφέρον του μακριά από την οικονομία. Εχει ενδιαφέρον η αντίδραση των γερμανικών αρχών στις βίαιες ρατσιστικές επιθέσεις και τα πογκρόμ, τα οποία δεν είναι βέβαια αυθόρμητα, είναι οργανωμένα από ακροδεξιές ομάδες.
Οι Αρχές λένε, φυσικά, ότι είναι εναντίον της ξενοφοβικής βίας, διότι χαλά την καλή εικόνα της Γερμανίας διεθνώς. Λένε όμως επίσης ότι πρέπει να υπάρξει κατανόηση για τον φόβο των κατοίκων και έλεγχος ή αποτροπή της μετανάστευσης. Πρόκειται για επιχείρημα αδιανόητο: στο πρόβλημα των ρατσιστικών επιθέσεων των ακροδεξιών σε μετανάστες προτείνεται η λύση να ξεφορτωθούμε τους μετανάστες, για να αντιμετωπίσουμε την ξενοφοβία!
