Tου Γιώργου Παυλόπουλου
Μετά από δύο διαδοχικούς Παγκόσμιους Πολέμους, που εκτυλίχθηκαν κυρίως στο έδαφος της Ευρώπης, μετατρέποντας μεγάλο μέρος της σε συντρίμμια πλημμυρισμένα στο αίμα, ελίτ και λαοί είχαν πλέον πειστεί ότι δεν υπήρχε άλλος δρόμος από την ειρηνική συνύπαρξη και τη στενή οικονομική συνεργασία, που θα περιλάμβανε νικητές και ηττημένους. Σε συνδυασμό, λοιπόν, με την πίεση και από την πλευρά της νέας παγκόσμιας υπερδύναμης, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, που ήθελε να μετατρέψει την Ευρώπη σε προκεχωρημένο φυλάκιο της αντιπαράθεσης με την ΕΣΣΔ, το σχέδιο μπήκε σε εφαρμογή και μάλιστα γρήγορα.
Μετά τη συγκρότηση του Συμβουλίου της Ευρώπης και της ΕΚΑΧ, το αποφασιστικό βήμα έγινε με την ίδρυση της ΕΟΚ στη Ρώμη, στις 25 Μαρτίου 1957. Το επόμενο «άλμα» έγινε με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την πτώση του Τείχους του Βερολίνου -τότε, αποφασίστηκε η κυκλοφορία κοινού νομίσματος, η επιτάχυνση της διεύρυνσης προς Νότο και προς Ανατολάς, ενώ έγιναν και βήματα προς την κατεύθυνση της πολιτικής ολοκλήρωσης.
Το διάστημα της ευφορίας, όμως, δεν έμελλε να κρατήσει για πολύ. Η κρίση που ξέσπασε το 2008 χτύπησε με σφοδρότητα και την Ευρώπη, προκαλώντας επικίνδυνους κλυδωνισμούς στο σκαρί της ΕΕ και του (νεαρού ακόμη) ευρώ. Σε συνδυασμό με την ένταση των αναταράξεων, ανταγωνισμών και συγκρούσεων σε διεθνές επίπεδο, τα όσα ακολούθησαν ήταν μάλλον προδιαγεγραμμένα. Η απόφαση των Βρετανών για Brexit αποτελεί την πρώτη πράξη στο ξήλωμα του «πουλόβερ» που πλεκόταν τις προηγούμενες δεκαετίες. Ανεξάρτητα από το εάν συνεχιστεί, η ΕΕ είναι αναγκασμένη να αλλάξει σημαντικά.
Αυτή είναι και η επιλογή που έχει γίνει από τους κυρίαρχους -και όχι η διάλυση, όπως ισχυρίζονται κάποιοι. Μόνο που οι επιλογές δεν βγαίνουν πάντα.
1949: Συγκροτείται το Συμβούλιο της Ευρώπης, στο οποίο σταδιακά εντάσσονται όλες οι χώρες της Γηραιάς Ηπείρου
1950: Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ρομπέρ Σουμάν, εκφωνεί τον ιστορικό του λόγο, βασισμένο στην ιδέα του Ζαν Μονέ, προτείνοντας στη χώρα του και τη Γερμανία να ενώσουν τις δυνάμεις και τα αποθέματά τους σε άνθρακα και χάλυβα, συγκροτώντας έτσι ενιαία βιομηχανική βάση και στρατηγική. Γι’ αυτό και η 9η Μαΐου έχει ανακηρυχθεί ως η «Ημέρα της Ευρώπης».
1951: Έξι χώρες -Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία, Βέλγιο και Λουξεμβούργο- υπογράφουν στο Παρίσι τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ).
1957: Στις 25 Μαρτίου υπογράφεται στη Ρώμη η ομώνυμη συνθήκη που αποτελεί και την ιδρυτική διακήρυξη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), αλλά και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Euratom).
1960: Με αίτημα της Βρετανίας ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Ένωση Ελεύθερου Εμπορίου. (EFTA), όπου συμμετέχουν και οι χώρες μη μέλη της ΕΟΚ. Οι δασμοί καταργούνται πλήρως το 1968.
1962: Υιοθετείται η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ)
1965: Συγκροτείται μια ενιαία Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) και Συμβούλιο.
1966: Ο «συμβιβασμός του Λουξεμβούργου» επιτρέπει στη Γαλλία να επιστρέψει στις εργασίες του Συμβουλίου, αφού διασφαλίζει ότι θα ισχύει ο κανόνας της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων σε θέματα με ζωτικό εθνικό συμφέρον.
1972: Τα έξι ιδρυτικά μέλη της ΕΟΚ αποφασίζουν ότι οι διακυμάνσεις στις ισοτιμίες των νομισμάτων τους δεν πρέπει να ξεπερνούν το 2,25%.
1973: Οι Νορβηγοί απορρίπτουν με δημοψήφισμα την ένταξη της χώρας τους στην ΕΟΚ.
1979: Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα, που θεωρείται προάγγελος της ΟΝΕ και του ευρώ, τίθεται σε ισχύ. Την ίδια χρονιά εκλέγονται για πρώτη φορά με άμεση ψηφοφορία τα μέλη της Ευρωβουλής.
1986: Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη υπογράφεται, επιφέροντας αλλαγές στη Συνθήκη της Ρώμης και επιταχύνοντας την ενοποίηση.
1987: Τίθεται σε ισχύ το πρόγραμμα Erasmus, που ευνοεί την κινητικότητα φοιτητών μεταξύ των χωρών-μελών.
1989: Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου.
1990: Επανένωση της Γερμανίας και υπογραφή της Συνθήκης του Σένγκεν, με την οποία καταργούνται οι συνοριακοί έλεγχοι ανάμεσα στις χώρες-μέλη της ΕΟΚ. Ταυτόχρονα, ξεκινούν οι διακυβερνητικές διασκέψεις για την εγκαθίδρυση της ΟΝΕ και την πολιτική ενοποίηση.
1992: Υπογράφεται στο Μάαστριχτ η ομώνυμη συνθήκη, με την οποία η ΕΟΚ μετονομάζεται σε Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ αποφασίζεται η στενότερη συνεργασία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας. Το σημαντικότερο, όμως, είναι η ίδρυση της ΟΝΕ, που περιλαμβάνει και το ενιαίο νόμισμα, το ευρώ.
1993: Συγκροτείται η Ενιαία Αγορά.
1995: Δεύτερο δημοψήφισμα στη Νορβηγία, δεύτερο «όχι» στην ένταξη.
1997: Η Συνθήκη του Άμστερνταμ δίνει νέες, αυξημένες αρμοδιότητες στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
1999: Το ευρώ τίθεται σε κυκλοφορία στις χρηματαγορές. Παράλληλα, αποφασίζονται οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές για τον κοινοτικό προϋπολογισμό της επταετίας 2000-2006. Την ίδια χρονιά, στο Ελσίνκι, η Τουρκία αναγνωρίζεται ως υποψήφια προς ένταξη χώρα.
2000: Οι Δανοί απορρίπτουν σε δημοψήφισμα την ένταξη στο ευρώ. Τους ακολουθούν, τρία χρόνια αργότερα, οι Σουηδοί.
2001: Υπογράφεται η Συνθήκη της Νίκαιας, που αλλάζει το σύστημα λήψης αποφάσεων, έτσι ώστε η Ε.Ε. να καταστεί λειτουργική με τα νέα μέλη που θα ενταχθούν. Επίσης, ανακηρύσσεται η Ευρωπαϊκή Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ενώ ορίζεται συντακτική συνέλευση για την επεξεργασία ευρωπαϊκού συντάγματος, με πρόεδρο τον Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν. Οι Ιρλανδοί την απορρίπτουν σε δημοψήφισμα, επανέρχονται όμως το 2002 και λένε το «ναι».
2002: Το ευρώ αντικαθιστά σταδιακά τα εθνικά νομίσματα στις συναλλαγές των πολιτών. Υπογράφεται το Πρωτόκολλο του Κιότο, για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, επιταχύνοντας τη στροφή της Ευρώπης στην «πράσινη ενέργεια».
2003-2005: Το καλοκαίρι του 2003 ολοκληρώνεται το σχέδιο συντάγματος της Ε.Ε., που υπογράφεται από τις κυβερνήσεις των 25 χωρών-μελών και τίθεται σε διαδικασία έγκρισης σε εθνικό επίπεδο. Το σχέδιο ναυαγεί μετά το διπλό «όχι» Γάλλων και Ολλανδών στα δημοψηφίσματα του 2005.
2007-2009: Υπογράφεται η Συνθήκη της Λισαβόνας, αντικαθιστώντας ουσιαστικά το Σύνταγμα. Όμως, η εφαρμογή της δεν προχωρεί άμεσα μετά το νέο «όχι» των Ιρλανδών σε δημοψήφισμα του 2008. Μετά από διαπραγματεύσεις, πιέσεις και κάποιες μικροαλλαγές, οι Ιρλανδοί ξαναψηφίζουν το 2009 και λένε «ναι», με αποτέλεσμα η Συνθήκη να τεθεί σε εφαρμογή στο τέλος του έτους.
2010: Η κρίση χτυπά με σφοδρότητα τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και η Ελλάδα γίνεται η πρώτη που εισέρχεται σε καθεστώς μνημονίου. Ακολουθούν, τα επόμενα χρόνια, Πορτογαλία, Ιρλανδία και Κύπρος, ενώ σε πρόγραμμα μπαίνει ουσιαστικά και η Ισπανία.
