Το έτος 1989 έχει καταγραφεί στην παγκόσμια και ειδικότερα στην ευρωπαϊκή ιστορία ως έτος-σταθμός. Ο Γιούργκεν Χάμπερμας το έχει χαρακτηρίσει έτος αποκαταστάσεως των αστικών επαναστάσεων του 19ου αιώνα.
Ο γερμανικός όρος είναι: Nachholende Revolution. Τότε ήταν που «έπεσε το Τείχος», κατέρρευσαν τα καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού», συνεχίστηκε η ημιτελής ιστορική διαδικασία των αστικών επαναστάσεων, ενώθηκαν τα δύο γερμανικά κράτη.
Τότε ήταν όμως που άρχισαν τα πράγματα για την ιστορική εξέλιξη της Ευρώπης να αλλάζουν ριζικά. Το έτος 1989, εγκαταλείπεται το όραμα της πολιτικής Ευρώπης και αρχίζει σταδιακά να επικρατεί το πνεύμα της γραφειοκρατικής και της τεχνοκρατικής Ευρώπης.
Η «τεχνοκρατική στροφή» της Ευρώπης διαρκεί τρεις δεκαετίες τώρα και η διαμάχη ανάμεσα στην ιδέα της πολιτικής Ευρώπης και της γραφειοκρατικής και τεχνοκρατικής ευρωζώνης μπορεί ενδεχομένως να διεξάγεται με κάποιους όρους αλλά είναι τελικά άνιση.
Οταν ο Εντμουντ Χούσερλ στις διαλέξεις του στη Βιέννη τον Μάιο του 1935 μιλούσε για την «κρίση της ευρωπαϊκής ανθρωπότητας» η ίδια η Ευρώπη δεν είχε βιώσει ακόμη τότε τη φρίκη του ναζισμού, δεν είχε ζήσει την ιστορική εμπειρία των ολοκληρωτισμών.
Στη συνέχεια φιλόσοφοι, στοχαστές, επιστήμονες και τελικά πολιτικοί μετά τον πόλεμο προωθούν την επανασύσταση της ιδέας της Ευρώπης το έτος: 1957. Φέτος, το έτος 2017, συμπληρώνονται 60 χρόνια από τη Συνθήκη της Ρώμης και οι εορτασμοί είναι πανηγυρικοί, αλλά η αυτοσυνείδηση των Ευρωπαίων πολιτικών και πολιτών είναι μηδενική.
Επαναλαμβάνω ότι κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η Ευρώπη έχει εισέλθει σε μια ιστορική φάση η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί «τεχνοκρατική». Δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική ιδέα της Ευρώπης, την οποία κατά τις πρώτες δεκαετίες μετά τον πόλεμο (1949-1989) οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες επιχείρησαν να προωθήσουν. Επρόκειτο για το πολιτικό σχέδιο της ειρήνης και της πρακτικής εφαρμογής των ιδεών του πολιτικού διαφωτισμού σε μια ενωμένη Ευρώπη.
Η «τεχνοκρατική Ευρώπη» της εποχής μας δεν έχει καμία σχέση επίσης με τη «συνειδησιακή Ευρώπη» του Χούσερλ. Ο Γερμανός φιλόσοφος στο θαυμάσιο κείμενό του με τον τίτλο «Η κρίση της ευρωπαϊκής ανθρωπότητας και η φιλοσοφία» (1935) αποσαφηνίζει ότι η Ευρώπη δεν υφίσταται ως μια γεωγραφική ήπειρος ανάμεσα στις άλλες ηπείρους, αλλά υπάρχει στην ιστορία της ανθρωπότητας ως η συνείδηση της οικουμένης.
Ολα τα «πράγματα» (με τη φιλοσοφική έννοια του όρου: πράγμα), όπως π.χ. είναι η ελευθερία, η δικαιοσύνη, το κοινοβούλιο, η δημοκρατία, οι θεσμοί, η διάκριση των εξουσιών, το ίδιο το κράτος ως η νόμιμη άσκηση της εξουσίας κ.ά., είναι «κατασκευές» του ευρωπαϊκού πνεύματος. Δημιουργήθηκαν, επινοήθηκαν, ανακαλύφθηκαν στην Ευρώπη.
Ο άνθρωπος, το άτομο ως πολίτης, επινοήθηκε στην Ευρώπη. Το κράτος δημιουργήθηκε στην Ευρώπη. Κατά τον Χούσερλ, η Ευρώπη υποστασιοποιεί την «ιστορική ακολουθία ελλόγων στόχων». Αυτή η έλλογη ιστορική συνέχεια ανακόπηκε με την επικράτηση του φασισμού στην Ευρώπη.
Σήμερα, στα τέλη της δεύτερης δεκαετίας του εικοστού πρώτου αιώνα το ευρωπαϊκό πνεύμα ως δημιουργία και ως καινοτομία βρίσκεται υπό διωγμό.
Μπορεί η «τεχνοκρατική Ευρώπη» να μην ανήκει στην ίδια ιστορική κατηγορία με τη «φασιστική Ευρώπη», αλλά όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θέλει να έχει σχέσεις ούτε με τη «συνειδησιακή Ευρώπη» ούτε με την «πολιτική Ευρώπη».
Η «συνειδησιακή Ευρώπη» ως καθολική ιδέα, όπως κάθε γενικό ερμηνευτικό σχήμα, δημιουργούσε και «κατασκεύαζε» την ίδια την ιστορικο-κοινωνική πραγματικότητα. Η «πολιτική Ευρώπη» αποτελούσε κατά κάποιο τρόπο την πρακτική ερμηνευτική εφαρμογή της.
Στις μέρες μας οι δύο αυτές ιδέες περί Ευρώπης έχουν τοποθετηθεί σε μία «μποτίλια», σ’ ένα «μπουκάλι» και τις έχουμε πετάξει στο πέλαγος. Ο γερμανικός όρος είναι: Flaschenpost.
Δεν υπάρχει παραλήπτης. Ολοι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και πολίτες βρισκόμαστε στην ίδια βάρκα και επειδή αυτή η βάρκα είναι γερό σκαρί, ακόμη και αν βρούμε το μπουκάλι με το μήνυμα της πολιτικής Ευρώπης δεν θα το ανοίξουμε. Την ασφάλεια της φυσικής ζωής μας εγγυάται το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Αυτό συνιστά τελικά και τη «διαφορά» ανάμεσα στη «φασιστική Ευρώπη» και την «τεχνοκρατική Ευρώπη». Η δεύτερη εξασφαλίζει ένα ελάχιστο επίπεδο φτώχειας, ενώ η πρώτη σε οδηγούσε κατευθείαν στον φυσικό θάνατο.
Συνοψίζοντας, ας τονίσουμε ότι η επικράτηση της «τεχνοκρατικής Ευρώπης» κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες συνδέεται άρρηκτα με την ακμή του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο έχει επωμισθεί να διαχειρίζεται το χρήμα ως εμπόρευμα.
Λογικό επακόλουθο λοιπόν ήταν και η Ευρώπη να παραιτηθεί από τις συνειδησιακές καταγωγές και καταβολές της και από τις πολιτικές απαιτήσεις και προοπτικές της. Η Ευρώπη από «συνείδηση της οικουμένης» κατάντησε υπηρέτρια του χρηματοπιστωτικού συστήματος και σήμερα ονομάζεται «ευρωζώνη»· και η ίδια αισθάνεται υπερήφανη γι’ αυτό!
*καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Πηγή:http://www.efsyn.gr
