Φέτος τὸ καλοκαίρι καὶ συγκεκριμένα στὶς 13 Αὐγούστου εἶχα τὴν εὐκαιρία νὰ ζήσω μιὰ μοναδικὴ στιγμὴ στὴν πατρίδα μου τὴ Μάνη. Ἤμουν παρουσιαστὴς σὲ μιὰ ἐκδήλωση ποὺ ὀργάνωσε ὁ «Πανελλήνιος Σύνδεσμος Γυναικῶν Μάνης» καὶ ὁ σύλλογος Γερολιμένα «Ἀρμενόπετρα». Στήθηκε μιὰ παράσταση στὸν ὅρμο τοῦ Γερολιμένα μὲ θέμα «Πειρατικὴ βραδιὰ Γερολιμένα». Τὸ σενάριο ἔγραψε ἡ πολυτάλαντη Μανιάτισσα Ἑλένη Κούβαρη, τὴ σκηνοθεσία ἀνέλαβε ὁ Κυριάκος Τζεφεράκος καὶ τὸ ρόλο τοῦ πρωταγωνιστῆ σήκωσε ὁ ἀνεπανάληπτος Νίκος Μαυροειδόγγονας. Προτοῦ ἀρχίσουν τὰ δρώμενα (ναυμαχία σωστή!) πῆρα τὸ λόγο καὶ μεταξύ τῶν ἄλλων εἶπα τὰ ἑξῆς:
«Ἀπόψε δὲν θὰ κάνουμε ἱστορία˙ θὰ ζήσουμε ἱστορία. Γιατὶ ἐτοῦτοι (κι ἔδειξα τοὺς ἠθοποιοὺς) –κι ἐγώ μαζί– εἴμαστε ἀπόγονοι πειρατῶν. Μὴ σᾶς ἐκπλήσσει αὐτό. Ἡ Μάνη εἶναι ἡ μεγάλη ἑλληνικὴ ἰδιορρυθμία. Κανένας τόπος δὲν ἔχει τὴ δικὴ μας μορφολογία καὶ κανένας ἑλληνικὸς κόσμος δὲν ἔχει τὴ δικὴ μας, ἀνερμήνευτη, ψυχοτροπία. Στὴ Μάνη ἀπό τὴν ἀρχαία ἐποχὴ ἀναπτύχθηκαν συνθῆκες ζωῆς ποὺ ἦταν ἔξω ἀπὸ τὰ πλαίσια κάθε κρατικῆς δομῆς. Μπορεῖ τοῦτο τὸ πέτρινο μπράτσο νὰ ἔδωσε πολλὰ γιὰ τὴν ἐλευθερία ὅλων τῶν ἑλληνικῶν τόπων ἀλλὰ ἔδειξε –καὶ δείχνει– μεγάλη δυστροπία νὰ προσαρμοσθεῖ στοὺς νόμους τῆς Ἑλλάδος, ἀφοῦ ἄλλωστε δὲν εἶχε προσαρμοστεῖ οὔτε στοὺς νόμους τῆς Βυζαντινῆς οὔτε στοὺς νόμους τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας. Ἕνας πόρος ζωῆς γιὰ τὴ Μάνη ἦταν ἡ πολεμικὴ ἐμπειρία καὶ εἰδικὰ γιὰ τὴν πολυπληθῆ κάποτε καὶ πάντα ἄγονη Μέσα Μάνη ἡ πειρατεία. Μόνο ποὺ οἱ Μανιάτες πειρατὲς δὲν ἔγιναν ἀριστοκράτες, ὅπως στὴν Ἀγγλία, Ἱσπανία καὶ στὴν Γαλλία, καλή ὥρα σὰν τὸὺς πρίγκηπες τοῦ Μονακὸ, ποὺ πάνω ἀπὸ αἰῶνα ἦταν ὁρμητήριο πειρατῶν! Στὴ δικὴ μας γῆ μέγα ὁρμητήριο πειρατῶν ἦταν ἡ βραχοακτὴ τοῦ Κάβο-Γκρόσσο, μὲ τὶς ἑκατοντάδες θαλασσοσπηλιές, ὅπου τὴ νύκτα οἱ Μανιάτες ἄναβαν φωτιὲς γιὰ νὰ προσελκύουν πλοῖα περαστικὰ καὶ νὰ τὰ ληστεύουν. Ὁ Κάβο-Γκρόσσο εἶχε γίνει φόβος καὶ τρόμος τῶν ναυτικῶν καὶ μέχρι σήμερα εἶναι ἀκουστὴ ἡ στιχουργικὴ συμβουλὴ:
«Ἀπὸ τὸν Κάβο-Ματαπᾶ (=Ταίναρο)
σαράντα μίλια κι ἀνοιχτὰ
κι ἀπὸ τὸν Κάβο-Γκρόσσο
σαράντα κι ἄλλο τόσο»!
Ἡ φήμη τῶν Μανιατῶν πειρατῶν εἶχε περάσει τὰ ὅρια τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου. Ὁ Ἰούλιος Βέρν στὸ πασίγνωστο μυθιστόρημα «Τὸ Αἰγαῖο στὶς φλόγες» ἔχει σὰν ἀφηγηματικὸ ἄξονα τὴ μανιάτικη πειρατικὴ δράση. Λέει γιὰ μᾶς πολλὰ ἐπιβαρυντικὰ, ποὺ κάποια πάντως εἶναι ἀληθινὰ. Λέει, γιὰ παράδειγμα, πὼς οἱ Μανιάτες εἶναι «ἐκδικητικοὶ, ἔχουν οἰκογενειακὰ μίση, ποὺ τὰ μεταβιβάζουν ἀπὸ γενεὰ σὲ γενεὰ ὅπως οἱ κάτοικοι τῆς Κορσικῆς, καὶ ποὺ δὲν σβήνουν παρὰ μὲ αἷμα». Ὅσα ὅμως γράφει ὁ Βέρν εἶναι ἀπηχήσεις φημῶν τῆς δικῆς του ἐποχῆς ποὺ εἰδικὰ γιὰ τὴ Μάνη ἦταν περίοδος ἐκτροπῆς καὶ ἀναταραχῆς (Καποδιστριακὰ-Ὀθωνικὰ). Εἶναι λάθος τὸ νὰ νομίζεται ὅτι ἡ πειρατεία στὴ Μάνη εἶχε πάντα χαρακτῆρα ληστρικὸ. Σὲ μιὰ παλαιότερη ἐποχὴ οἱ Μανιάτες ναυτικοὶ ἦσαν φοβεροὶ καταδρομεῖς καὶ πολέμιοι τῶν Τούρκων στὴ θάλασσα. Συχνὰ μὲ τὰ καράβια τους πολέμησαν στὸ πλευρὸ τῶν Βενετῶν. Μάλιστα κατὰ τὴν πολιορκία τοῦ Χάνδακα (1645-1699) ἀπὸ τὸν Φεζίλ Ἀχμὲτ Κιοπρουλῆς ἔσπαγαν τὸν τουρκικὸ ἀποκλεισμό καὶ ἐφοδίαζαν τὸ Κάστρο μὲ τρόφιμα καὶ πυρομαχικὰ. Συχνὰ ἔβαζαν μπουρλότο στὰ τουρκικὰ πολεμικὰ. Καὶ σὲ ἕνα τέτοιο περιστατικὸ –εἶπα τελειώνοντας– στηρίζεται ἡ ἀποψινὴ παράσταση καὶ ἀναπαράσταση, ποὺ δυστυχῶς δὲν μπόρεσε νὰ γίνει λόγῳ τοῦ δαιμονισμένου ἀέρα ποὺ φυσοῦσε ἐκείνη τὴ βραδιὰ.
Ὁ ἀναγνώστης ποὺ θέλει νὰ μάθει περισσότερα γιὰ τὴν πειρατεία στὴν Μάνη μπορεῖ νὰ ἀνατρέξει στὸ βιβλίο «Πειρατεία στὴ Μάνη καὶ στὴ Μεσόγειο», ποὺ ἔγραψαν τρεῖς νέοι ἐπιστήμονες: Κατερίνα Καριζώνη, Λεων. Γουργουρίνης, Χάρης Γιαννόπουλος. Τὸ βιβλίο ἔχει ἐκδοθεῖ ἀπὸ τὸ βιβλιοπωλεῖο «Ἀδούλωτη Μάνη» ποὺ ἵδρυσε πρὸ πολλῶν ἐτῶν ὁ παλαιὸς μου μαθητὴς Γιῶργος Δημακόγιαννης στὴν Ἀρεόπολη. Ὁ Γιῶργος σπούδασε χημικὸς κι σταδιοδρομοῦσε στὴν Ἀθήνα. Ἀλλὰ τὸ χῶμα τῆς Μάνης τὸν ἔκραζε. Γύρισε στὴν πατρῶα γῆ καὶ τὸ βιβλιοπωλεῖο του ἔχει μεταβληθεῖ σὲ πνευματικὲς Θερμοπύλες τῆς Μάνης. Στὶς τελευταῖες του ἐκδόσεις προσγράφεται καὶ τὸ βιβλίο «Ἀναδρομὲς καὶ ἀνατροπὲς στὴν ἱστορία τῆς Λακωνίας» τοῦ ἀείμνηστου οἰκογενειακοῦ φίλου καὶ λαμπροῦ φιλολόγου Γιάννη Ρουμελιώτη. Ὅποιος περάσει ἀπὸ τὴν Ἀρεόπολη, ἄς ἐπισκεφθεῖ τὴν «Ἀδούλωτη Μάνη». Δὲν θὰ χάσει…
