Για πολλά και διάφορα μπορεί να επαίρεται ή και να σεμνύνεται η “μεταπολίτευσις” και δικαίωμα της. Αλλά εκεί που σίγουρα ξεπέρασε και τα μαρξιστικά καθεστώτα (τα οποία πάντως γυρίσανε πλείστες πατριωτικές ταινίες για δικούς τους λόγους), είναι τα αναμφισβήτητα πρωτεία της, να αποσύρει να δαιμονοποιήσει, και στο τέλος να εξαφανίσει Ελληνικά κινηματογραφικά έργα που γυρίστηκαν – κατά μέγα μέρος – πριν την απόλυτη πολιτιστική της κυριαρχία (π.χ. “Η Γενιά των ηρώων”, “Δώστε τα χέρια”, “Γράμμος Βίτσι”, “Στα σύνορα της προδοσίας” κλπ).
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της περιπτώσεως αυτής, όμως αποτελεί το φιλμ “Παύλος Μελάς”, το οποίο από το 1974 και μετέπειτα και για 36 έτη δεν ξαναπροβλήθηκε ποτέ σε κινηματογράφο, αλλά κι’ ούτε μεταδόθηκε δημοσίως από κανένα Κρατικό ή μεγάλο ιδιωτικό κανάλι.
Διόλου παράξενο πάντως μιας και τυγχάνει ταινία έντονα Ελληνοκεντρική, αλυτρωτική, και ξεκάθαρα πατριωτική. Να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο έργο στην Α’ προβολή του (περίοδος 1973-1974), “έκοψε” 433.000 εισιτήρια μόνο σε Αθήνα-Πειραιά και Προάστια. Δεδομένου ότι την εποχή εκείνη υπήρχαν κινηματογράφοι σε πολλά χωριά, και ότι οι εκπαιδευτικές αρχές πρόετρεπαν και διευκόλυναν τις διευθύνσεις των σχολείων, να το βλέπουν δωρεάν ομαδικά οι μαθητές, οι θεατές της ταινίας εύλογα ανέρχονται σε υψηλότατους αριθμούς-ρεκόρ.
Άλλωστε οι καλλιτέχνες και οι πάσης φύσεως συντελεστές της, την χρονιά εκείνη ήταν ήδη είτε φτασμένα είτε ανερχόμενα και σοβαρά ταλέντα στο αντικείμενο τους. Το έργο έχει επίσης την αρετή, εκτός από υπέρ-παραγωγή της εποχής (αρχική διάρκεια 195 λεπτά) με γυρίσματα σε φυσικούς χώρους, να διαπραγματεύεται (σε βάθος και σε εύρος) το παρασκήνιο και το προσκήνιο του Μακεδονικού αγώνος σε στρατιωτικό και διπλωματικό πλαίσιο πέραν της ζωής του ίδιου του Παύλου Μελά.
Εμφανίζονται οι χαρακτήρες και οι στάσεις Μακεδονομάχων, στρατιωτικών, κληρικών, εθελοντών, απλών χωρικών και χαρακτηριστικοί τύποι όλων των αντιμαχόμενων παρατάξεων, π.χ. Γίνεται αναφορά στην Κρητική Επανάσταση καθώς και στην Εθνική Εταιρεία. Αναφορές (αρνητικές) γίνονται και στις “μεγάλες δυνάμεις” της εποχής πάνω στο εθνικό θέμα. Παρακολουθώντας κανείς την ταινία μπορεί εύκολα, εύληπτα αλλά και ψυχαγωγούμενος (με την ακριβή έννοια του όρου) να μπει στο πνεύμα της εποχής να προβληματιστεί να συζητήσει με το περιβάλλον του, και να βρει κίνητρο για αρτιότερη μελέτη αναζητώντας τα σχετικά βιβλία ιστορίας.
Φυσικά το αποεθνικοποιημένο εν πολλοίς μεταπολιτευτικό κατεστημένο αυτό ακριβώς δεν ήθελε να συμβεί. Δηλαδή να συντηρηθεί η μνήμη και να προβληθεί η εθνική μας ιστοριογραφία μέσω της 7ης τέχνης. Σήμερα το έργο δεν κυκλοφορεί σε DVD, ούτε πωλείται ενώ στο διαδίκτυο μπορεί να “δει” κάποιος μόνο μια περικεκομμένη χρονικά και μέτρια σε τεχνική απόδοση “κόπια”….
