Του Γιώργου Λεκάκη
Όσοι δεν έχουν εμβαθύνει στην αρχαία ελληνική ιστορία, λένε πως ηGgantija είναι η δεύτερη αρχαιότερη θρησκευτική δομή στον κόσμο – και πρώτη θεωρούν το Gobekli Tepe (11.000 χρόνων) στην νυν Τουρκία. Η Ggantija είναι 5.500 χρόνων (3600-3200 π.Χ.)! Αυτές οι δομές απέχουν παρασάγγας από ιερές μεγαλιθικές δομές της κυρίως Ελλάδος, που κάποιες είναι έως και 60.000 χρόνων, αλλά για την οικονομία της συζήτησης, προχωρώ…
Η Ggantija ευρίσκεται στο Xaghra στο νησί Gozo της Μάλτας.
Η τοπική λαογραφία, λέει, ότι οι ναοί εκτίσθηκαν από… γίγαντες και γι’ αυτό φέρουν (παραφρασμένα) το ελληνικό τους όνομα (μαλτέζικα ggant < ελλ. γίγας, γίγαντας). Η περιοχή, λένε οι εντόπιοι, συνδέεται με μια φυλή γιγάντων.Οστά ελεφάντων και ιπποπόταμων που βρέθηκαν στο νησί, ερμηνεύτηκαν ως λείψανα αυτών των μυθικών γιγάντων!
Στην περιοχή υπάρχουν στην πραγματικότητα δύο πλήρεις δίδυμοι ναοί και ένας ναός που εγκαταλείφθηκε πριν τελειώσει. Ο νοτιώτερος ναός είναι ο καλύτερα διατηρημένος και ο αρχαιότερος: Χρονολογείται στο 3.600 π.Χ.
Το σχέδιο του ναού περιλαμβάνει πέντε τεράστιες αψίδες που εξακολουθούν να έχουν ίχνη του κονιάματος (γύψου) που κάποτε τους εκάλυπτε. Ο ναός είναι διατεταγμένος σε σχήμα φύλλου τετράφυλλου τριφυλλιού. Αποτελείται από ημικυκλικές αψίδες, που συνδέονται με ένα πέρασμα στο μέσον. Σήμερα πιστεύεται ότι οι αψίδες θα ήταν καλυμμένες με στέγες.
 |
| Οι δίδυμοι τετραφυλλο-τριφυλλόσχημοι ναοί στον ιερό χώρο Ggantija του νησιού Γκότζο της Μάλτας. Θεωρείται η πρώτη αρχιτεκτονική παράσταση του “σπαθιού” στην κατοπινή τράπουλα, συμβόλου της τύχης. |
Το κτήριο του ναού προηγείται, λένε, της ευρέσεως του τροχού και των μεταλλικών εργαλείων, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο εντυπωσιακό το κτήριο. Στην περιοχή βρέθηκαν μικρές στρογγυλές πέτρες, οι οποίες έχουν κάνει ωρισμένους αρχαιολόγους να λένε ότι χρησιμοποιήθηκαν ως…ρουλεμάν για την μεταφορά των τεράστιων λίθων!
Μερικά από τα μεγαλιθικά κομμάτια (από σκληροπυριτικό ασβεστόλιθο από κοράλλι) υπερβαίνουν τα 5 μ. και ζυγίζουν πάνω από 50 τόνους! Η εσωτερική διακόσμηση, πόρτες, βωμοί και διακοσμητικές πλάκες, κλπ. έγιναν από μαλακό ασβεστόλιθο… Τα εσωτερικά τοιχώματα είχαν επικαλυφθεί με γύψο και βαφεί με κόκκινη ώχρα…
 |
| Το ιερό των Γιγάντων / Ggantija, σε γκραβούρα του 1848. |
Παρ’ όλο που ο χώρος ανακαλύφθηκε τον 17ο αιώνα, ελάχιστες έρευνες έγιναν στην τοποθεσία μέχρι το 1827, όταν απλώς καθαρίστηκε… Μετά την εκκαθάριση των συντριμμιών, ο χώρος έπεσε ξανά σε… αποσύνθεση και κρατήθηκε σε… ιδιωτικά χέρια μέχρι το 1933, όταν απαλλοτριώθηκε για δημόσιο όφελος, επιτρέποντας τελικά την πλήρη ανασκαφή, συντήρηση και μελέτη του χώρου! Παρά, λοιπόν, την ηλικία και την ταλαιπωρία του, το μνημείο σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση!
Εξακολουθεί να είναι ελάχιστα γνωστό στην περιοχή. Ευρήματα οστών ζώων κοντά στις αψίδες, ίσως σημαίνουν ότι έχουν χρησιμοποιηθεί για θυσία.
Αποδεικνύεται και χρήση φωτιάς από την παρουσία πέτρινων εστιών. Ωρισμένες τρύπες στο πάτωμα ίσως χρησιμοποιήθηκαν για την έκχυση υγρών προσφορών. Είναι πιθανόν ότι κατά την διάρκεια των τελετουργικών δραστηριοτήτων, το εκκλησίασμα να συγκεντρωνόταν έξω από το συγκρότημα του ναού, στο μεγάλο προαύλιο…
Μια μεγάλη πέτρα στην είσοδο, με μια εσοχή, ίσως είχε χρησιμοποιηθεί ως τελετουργικός σταθμός καθαρμού, πριν κανείς εισέλθει στο κυρίως συγκρότημα. Ο ναός βλέπει προς την νοτιοανατολική πλευρά κατά την ανατολή της Ισημερίας! Αυτό προσθέτει στην πεποίθηση ότι ήταν θρησκευτικός τόπος.
Ακόμη λιγότερα είναι γνωστά για τους ανθρώπους, που δημιούργησαν αυτούς τους ναούς, οι οποίοι… εξαφανίσθηκαν γύρω στο 2500 π.Χ. – πιθανώς λόγω έλλειψης τροφίμων, ασθένειας ή αφομοιώσεως με νέους πολιτισμούς.
Οι ναοί περιλαμβάνονται στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς τηςUNESCO.
ΠΗΓΕΣ: Heritage Μalta και Malta culture guide.
