Ιστορίες που μόνο τα νομίσματα
μπορούν να πουν…
Του Γιώργου Λεκάκη
Πρόκειται για ένα τετράδραχμο (29 χλστ., 14,89 γραμμ.) από το νομισματοκοπείο της Σελεύκειας[1] επί του ποταμού Ηδυφώνος(Γλυκόλαλου). Κόπηκε το 81/80 π.Χ.
Εικονίζει τους βασιλιάδες της Ελυμαΐδος, Καμνασκίρη Γ΄, τον επονομαζόμενο «Μέγα Νικηφόρο», και την Ανζάζη, περ. 82/81-73/72 π.Χ.
Ο Καμνασκίρης Γ΄, εικονίζεται με μακρά γενειάδα και διάδημα φορώντας επίσημο ρούχο, και η Ανζάζη, φορώντας στέφανο και περιδέραιο. Διακρίνεται σύμβολο άγκυρας προς τα δεξιά. Ο θεός Ζευς-Βήλος είναι ενθρονος αριστερά, κρατώντας Νίκη, με φύλλα φοίνικα, και σκήπτρο στο χέρι. Γράφει στο εσωτερικό:
…«MAKEΔΩN»
και BΛΣ (αρχικά που δηλώνουν χρονολογία).
Και ελληνικά επίσης:
«ΒΑCΙΛЄΩC ΚΑΜΝΑΚΚΙΡΟΥ
ΒΑCΙΛΙCCΗC ΑΝΖΑΖΗC»…
Τα νομίσματά των Ελυμαίων βασίσθηκαν στα αρχαία ελληνικά πρότυπα (δραχμές και τετράδραχμα). Η βασιλική εικόνα είναι όπως γενικά εμφανίζεται στα παρθικά/περσικά νομίσματα, συνήθως με μια άγκυρα, ή ένα αστέρι σε σχήμα ημισελήνου, αλλά και μια εικόνα ή προτομή της θεάς Αρτέμιδος, με κείμενο γύρω της, έναν αετό (σύμβολο Διός), ή συχνά μόνον επιμήκεις κουκκίδες (ημερολόγιο)…
Τα τετράδραχμα και οι δραχμές της σειράς νομισμάτων των Καμνασκιρών παρουσιάζουν πάντα ελληνικές επιγραφές. Τα μεταγενέστερα τετράδραχμα, αραμαϊκές, δείχνοντας την σχέση ελληνικής/αραμαϊκής. Και ακόμη πιο μετά, δραχμές με ελληνικές και αραμαϊκές επιγραφές. Κόπηκαν στην πρωτεύουσα Σελεύκεια επί του Ηδυφώνος, ίσως, κυρίως για εσωτερική κυκλοφορία, ενώ οι δραχμές με ελληνικές επιγραφές κόπηκαν στην πιο κοσμοπολίτικη πόλη, Σούσα, όπου υπήρχε σπουδαίο ελληνικό παρελθόν (βλ. Le Rider, σελ. 428, Hansman, 1990, σελ. 5-10).
Τα νομίσματα αυτά είναι πολύ σπάνια, ακόμη και σήμερα! Γενικώς η απεικόνιση ενός βασιλιά και της συζύγου του είναι σπάνια τεκμηριωμένη σε νομίσματα (εκτός από το μακεδονικό αιγυπτιακό πτολεμαϊκό βασίλειο)! Γι’ αυτό και ξεπουλιέται (στο e-bay 21.000 ευρώ!)!!!
Η Ελυμαΐς (μετέπειτα Ελάμ / Elam) ήταν ένα ημι-ανεξάρτητο κράτος του 2ου αιώνα π.Χ. – αρχές 3ου αι. μ.Χ. στον μυχό του Περσικού Κόλπου, στην σημερινή περιοχή Κουζεστάν / Khuzestan του Ιράν (Σουσιανή / Susiana). Συχνά ήταν υποτελές στους Πάρθους.
Η αρχαιότερη αναφορά στην Ελυμαΐδα είναι από τον Νεάρχο, τον ναύαρχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (βλ. Στρ. 2.13.6, 3.15.12, 1.16.17). Μετά τον Αλέξανδρο, οι Ελυμαίοι δεν αναφέρονται στις πηγές για περισσότερο από έναν αιώνα!
Το 190 π.Χ., 4.000 Cyrtii (Κύρτιοι > Κούρδοι) σφενδονίτες και Ελυμαίοι τοξότες επιστρατεύθηκαν στις δυνάμεις που συγκέντρωσε ο Αντίοχος Γ’ για την αποτυχημένη εισβολή του στην Ελλάδα (βλ. Λιβ. 37.40). Οι Ελυμαΐτες ήσαν σπουδαίοι τοξότες με καμήλες!
Καμνασκίρης και Ανζάζη μας είναι γνωστοί μόνον μέσα από νομίσματα!
Ο Μακεδών Καμνασκίρης Γ΄ αναφέρεται σε σφηνοειδή κείμενα ωςQabinaschkiri / Καβινασκίρης. Σε αυτά αναφέρεται εξέγερση της Ελυμαΐδος, κατά των Πάρθων. Ο βασιλιάς τους, Ορόδης, έστειλε στρατεύματα, για να κατορθώσει να ξανα-αποκτήσει τον έλεγχο της Ελυμαΐδος. Ωστόσο, ο Καμνασκίρης Γ΄ ξεκινά μια γραμμή βασιλιάδων της Ελυμαΐδος, και κόβει ιδικά του νομίσματα Αυτή η νομισματική πληροφορία δείχνει πως οι Μακεδόνες νίκησαν τους Πάρθους, και απέκτησαν μια κάποια ανεξαρτησία…
Όσο για την βασίλισσα Ανζάζη, που εμφανίζεται μαζί με τον Καμνασκίρη Γ΄, ακόμη πιο λίγα είναι γνωστά. Ήταν, πιθανώς, η σύζυγός του, αντιβασιλίσσα, ή συμβασίλισσα του θρόνου. Αλλιώς δεν θα μπορούσε να συν-εμφανίζεται στο πλάι του! Κι αυτό δηλώνει ελληνικό υπόβαθρο, γνωρίζοντας την θέση της αρχαίας γυναίκας στην Ανατολή…
Για ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
Hill G. F. «Catalogue of the Greek Coins of Arabia, Mesopotamia and Persia», Λονδίνο, 1922.
McEwan G. J. P. «A Parthian Campaign against Elymais in 77 B.C. In: Iran»στο Bd. 24, 1986, S. 91–94, doi:10.2307/4299767.
Tarn W. W. «The Greeks in Bactria and India», Καίμπριτζ / Cambridge, 1938.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
[1] Πρόκειται για την Αρράφα / Arrapha / Αράπα των Ασσυρίων (βλ. Κλαύδιο Πτολεμαίο Αράφα και Κόρκουρα / Korkoura / Κέρκυρα;). Μετονομάσθηκε Σελεύκεια, για τον Σέλευκο ή τον Νικάτορα από τους διαδόχους του. Νυν Kirkuk στο βορειοανατολικό Ιράκ.
