Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2018 η Αθήνα

Η «Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου» αποτελεί μια τιμητική διάκριση της UNESCO, η οποία ξεκίνησε το 2001 από τη Μαδρίτη. Η Αθήνα είναι η 18^η Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου. Το μεσημέρι της Τετάρτης 18 Απριλίου, στην αίθουσα τελετών του δημαρχιακού μεγάρου στην πλατεία Κοτζιά, ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης παρουσίασε σε συνέντευξη Τύπου τη φιλοσοφία της διοργάνωσης στην Αθήνα και τις κύριες θεματικές της.

Μετά την περσινή Documenta 14 η Αθήνα έχει δείξει ότι έχει μια ζωηρή δημιουργική σκηνή, επισήμανε ο δήμαρχος Αθηναίων και υπογράμμισε ότι η νέα διοργάνωση αποτελεί «ακόμη μία ευκαιρία διεθνούς διάκρισης για την πόλη της Αθήνας και ανάδειξής της σε προορισμό πολιτισμού».

Σκοπός της διοργάνωσης, όπως εξήγησε, είναι «να εμπνεύσει, να δημιουργήσει, να δώσει κίνητρα για ανάγνωση, να αφήσει πολιτιστικό αποτύπωμα στην πόλη και να υπενθυμίσει ότι βιβλίο σημαίνει ιστορίες, αφήγηση, σημαίνει φαντασία, πρωτοπορία και δημιουργικότητα, τέχνες, επιστήμες, ακόμη και νέες τεχνολογίες. Σημαίνει περιπέτεια και απόλαυση», συμπληρώνοντας ότι στους στόχους της διοργάνωσης είναι «να ενθαρρύνει τις σχέσεις των φορέων του βιβλίου με δημιουργικές ομάδες μέσα στην πόλη».

«Σημαντική εθνική επιτυχία» χαρακτήρισε την ανάληψη της εφετινής διοργάνωσης η πρόεδρος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής της UNESCO ΑικατερίνηΤζιτζικώστα, ενώ ο ΓιώργοςΧουλιάρας, πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων, που συμμετέχει στη διοργάνωση με δράσεις των μελών της και συλλογικές δράσεις, ευχήθηκε καλές αναγνώσεις υπογραμμίζοντας ότι «ζούμε σε ένα περιβάλλον εχθραναγνωσίας και πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από αυτό γιατί χωρίς βιβλία δεν είμαστε άνθρωποι».

Στη συνέντευξη Τύπου συμμετείχαν επίσης ο ΒασίληςΤσιμπούκης, εκπρόσωπος της Οργανωτικής Επιτροπής Ενίσχυσης Βιβλιοθηκών, η οποία συνεργάζεται στη διοργάνωση με εκδηλώσεις σε βιβλιοθήκες και ένα μεγάλο συνέδριο τον Μάρτιο του 2019 που θα διεξαχθεί από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, καθώς και ο ΠάνοςΧριστόπουλος, από το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ο οποίος τόνισε τη σημασία της διάδοσης του βιβλίου στις παιδικές ηλικίες και σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες.

Η υποψηφιότητα της Αθήνας «προκρίθηκε για την ποιότητα και το εύρος των δράσεων» εξήγησε η κυρία Τζιτζικώστα. Γνωρίζαμε ήδη από το 2016, όταν ανακοινώθηκε η ανάληψη της διοργάνωσης, ότι θα έπρεπε να αναζητηθούν χορηγοί και χρηματοδότες.

Ο προϋπολογισμός του Αθήνα Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2018 (ΑΠΠΒ 2018) ήταν 1,5 εκατ. ευρώ, ενημέρωσε ο δήμαρχος Αθηναίων, εξηγώντας ότι το 30% προέρχεται από κονδύλια του Δήμου Αθηναίων, που χρηματοδοτούν δράσεις, λειτουργικά έξοδα και την επικοινωνία, το 30% από δωρεές και το 40% αφορά αυτοχρηματοδοτούμενες δράσεις. Μέγας δωρητής της διοργάνωσης είναι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και χρυσοί δωρητές το Ίδρυμα Ι. Λάτση και η Core Α.Ε.

Από το αναλυτικό πρόγραμμα των μηνών Απριλίου – Ιουλίου 2018, που έχει ανακοινωθεί μέχρι στιγμής, επισημαίνουμε:

Ξένοι συγγραφείς: Στην Αθήνα ήρθε προ ημερών, προαναγγέλλοντας την έναρξη της ΑΠΠΒ 2018, η νομπελίστα ΧέρταΜίλερ, ενώ περιμένουμε τους Ίαν Μακ Γιούαν, Τζορτζ Σόντερς, Τζον Κόνολι, Χάνια Γιαναγκιχάρα, Αβραάμ Γεοσούα, Εσκόλ Νεβό, Καρίλ Φερέ, Ερβέ Λε Κορέ κ.ά.

Κινητή Βιβλιοθήκη: Από τον Μάιο θα πηγαίνει σε όλες τις γειτονιές της Αθήνας προκειμένου το βιβλίο να φτάσει σε κάθε κάτοικο.

Ανοιχτές συλλογές: Τριάντα ιδρύματα, βιβλιοθήκες, ινστιτούτα θα παρουσιάσουν τις συλλογές τους στο κοινό.

Σκυταλοδρομία λόγου: 12 συγγραφείς επιλέγουν ο καθένας το αγαπημένο του βιβλίο από διαφορετική κατηγορία λόγου. Την αρχή κάνει ο ΤίτοςΠατρίκιος επιλέγοντας δοκίμια του ΠαντελήΜπουκάλα στον οποίο παραδίδει τη σκυτάλη.

Τα μικρά βιβλιοπωλεία σε όλη την Ελλάδα θα γιορτάσουν στην Ημέρα των Μικρών Βιβλιοπωλείων (28 Απριλίου). Στην Πλατεία Κοτζιά στην Αθήνα θα γίνει αστικό πικνίκ «book edition». Θα έχουμε εκθέσεις: «Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας – Ζωγραφίζοντας για τα βιβλία» και «Ισλαμική καλλιγραφία – η τέχνη της γραφής» (Μουσείο Μπενάκη), «Έργα πέρα από τις γραφές του Καβάφη» (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη) κ.ά.

Το Εθνικό Θέατρο θα κάνει τον Ιούνιο «θεατρικά δρομολόγια» με το «Λεωφορείο ο Πόθος» στις γειτονιές της Αθήνας. Στη Δημοτική Πινακοθήκη από τέλη Ιουνίου και για περίπου έναν μήνα θα φιλοξενηθούν εκθέσεις για το βιβλίο ως έργο τέχνης ενώ ο ιστορικός ραδιοφωνικός σταθμός της πρωτεύουσας «Αθήνα 9.84» θα εκδώσει τόμο τριάντα διηγημάτων που εμπνέονται από την Αθήνα.

Το «Διαβάζω για τους Άλλους» διαβάζει σε ανθρώπους με προβλήματα όρασης στο μετρό, σε ιδρύματα, σε σχολεία και πέντε καλλιτέχνες της αθηναϊκής street art σκηνής θα ζωγραφίσουν σε δημόσια κτίρια θέματα εμπνευσμένα από την ανάγνωση.

Η ανυπομονησία του κόσμου του βιβλίου είχε κορυφωθεί πριν από τη συνέντευξη Τύπου καθώς ελάχιστα ήταν γνωστά για τα σχέδια της διοργάνωσης ενώ η έναρξή της πλησίαζε.

Στο ημίφως παραμένει ακόμη το πρόγραμμα από τον Σεπτέμβριο και εξής, και μια εύλογη δημοσιογραφική ερώτηση στη συνέντευξη Τύπου ήταν γιατί δεν ανακοινώνεται το πρόγραμμα ολόκληρου του έτους αλλά μόνο του πρώτου τετραμήνου παρότι υπήρχε χρόνος δύο ετών για την προετοιμασία του.

Εύλογη είναι επίσης η έκπληξη από το ξεφύλλισμα του προγράμματος, στο οποίο συναντούμε εκδηλώσεις με μακρά διαδρομή στον χρόνο οι οποίες τοποθετούνται κάτω από την «ομπρέλα» της ΑΠΠΒ 2018 ενώ δεν αποτελούν αποκλειστική πρωτοβουλία της διοργάνωσης. Ενδεικτικά: η ετήσια Καλοκαιρινή Εκστρατεία της Εθνικής Βιβλιοθήκης (που γίνεται από το 2012), το λατινοϊβηρικό Φεστιβάλ ΛΕΑ – Λογοτεχνία Εν Αθήναις που θα διεξαχθεί για δέκατη χρονιά, τα Σαββατιάτικα Λογοτεχνικά Πρωινά του Βρετανικού Συμβουλίου που γίνονται κάθε χρόνο στο πλαίσιο της θερινής του Ακαδημίας Δημιουργικής Γραφής, το ετήσιο Συνέδριο Μουσικών Βιβλιοθηκών και Αρχείων ή ο περίπατος του βιβλίου «Διαβάζω και αλλάζω», ο οποίος γίνεται για τρίτη συνεχή χρονιά στην Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου.

Ιδρύματα, ινστιτούτα, βιβλιοθήκες και μουσεία ήδη ανοίγουν τις πύλες τους στις open days που έχουν καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά και στις ημέρες Μουσείων και Αρχείων, ενώ τα υπάρχοντα μεγάλα φεστιβάλ της πόλης -Jazz Festival, Athens Open air Film Festival, Athens Science Festival, Refugee food festival- όπως και το Φεστιβάλ Αθηνών θα έχουν φέτος «γεύση από βιβλίο», σύμφωνα με τη διατύπωση του δημάρχου Αθηναίων.

Ξένοι συγγραφείς έρχονται καλεσμένοι από πολιτιστικούς οργανισμούς, πρεσβείες και βιβλιοπωλεία, όπως συμβαίνει πολύ συχνά στη διάρκεια της χρονιάς, ενώ οι λογοτεχνικοί περίπατοι στην Αθήνα αποτελούν δημοφιλή δράση αρκετών φορέων τα τελευταία χρόνια, με δωρεάν ή επί πληρωμή συμμετοχή.

Επομένως, τι κομίζει στην Αθήνα του βιβλίου η διοργάνωση ΑΠΠΒ 2018; είναι το ερώτημα. Την απάντηση βρίσκουμε στον απολογισμό της διοργάνωσης Άμστερνταμ Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2008: πριν από δέκα χρόνια, με προϋπολογισμό 2,7 εκατ. ευρώ και μεγάλες χορηγίες, το Άμστερνταμ ενέταξε στην ατζέντα της διοργάνωσής του προϋπάρχουσες δράσεις για το βιβλίο «εξασφαλίζοντας με τη συντονισμένη προβολή τους μεγαλύτερη ορατότητα για το βιβλίο μέσα στην πόλη».

Ακριβώς αυτό είναι και το κέρδος της ΑΠΠΒ 2018: η ορατότητα του βιβλίου στην Αθήνα. Διαβάζοντας το πρόγραμμα συνειδητοποιούμε ότι η Αθήνα είναι ήδη προορισμός του βιβλίου. Βιβλιοπαρουσιάσεις, συνέδρια, φεστιβάλ, δημόσιες αναγνώσεις, δράσεις φιλαναγνωσίας για μικρούς και μεγάλους γίνονται διαρκώς. Η εφετινή διοργάνωση επιβεβαιώνει αυτήν την πραγματικότητα -δεν την δημιουργεί- και την προβάλλει με εμφατικό τρόπο. Ή, όπως είπε και ο συντονιστής της ΑΠΠΒ 2018 ΓιάννηςΤροχόπουλος, «το μεγαλύτερο επίτευγμα ήταν η συνάντηση όλων αυτών των φορέων και οργάνωσή τους σε μια σειρά», σε μια κοινή ατζέντα.

Ωστόσο, κρυφή ευχή του κόσμου του βιβλίου είναι η ΑΠΠΒ 2018 να αφήσει στην πόλη εκτός από το «πολιτιστικό αποτύπωμα» που ευχήθηκε ο δήμαρχος Αθηναίων και κάτι πιο χειροπιαστό. Παραδείγματα υπάρχουν.

Το Κονακρί της Γουινέας, Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2017, χρησιμοποίησε το διοργάνωση για να υποστηρίξει τη σύσταση Βιβλιοθηκών Οπτικοακουστικού Υλικού σε γειτονιές της πόλης.

Το Άμστερνταμ το 2008 χρησιμοποίησε το κύρος της διοργάνωσης για να προσελκύσει διεθνείς φορείς, όπως την Ομοσπονδία Ευρωπαίων Βιβλιοπωλών και την Διεθνή Ομοσπονδία Βιβλιοπωλών, οι οποίες επέλεξαν το Άμστερνταμ για πραγματοποιήσουν εκεί τα ετήσια συνέδριά τους, όπως έκανε και η Παγκόσμια Ένωση Τυφλών.

Το πρόγραμμα του Άμστερνταμ περιλάμβανε τουλάχιστον μία διεθνή δράση κάθε μήνα, προσκαλώντας κυρίως επαγγελματίες από τον χώρο του βιβλίου για να ανταλλάξουν απόψεις και να διαφωτίσουν τους ντόπιους συναδέλφους τους, ώστε μετά το πέρας της διοργάνωσης το βιβλίο στην πόλη να εξελιχθεί.

Το Ίντσον στη Νότια Κορέα, Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2015, δημιούργησε μια Ενοποιημένη Ψηφιακή Βιβλιοθήκη με τίτλους προς δανεισμό, για να διευκολύνει την πρόσβαση στο ψηφιακό βιβλίο της νέας εποχής. Επίσης, μέσα από το Πρόγραμμα «Sharing Books with the World», παρουσίασε τη λογοτεχνία του σε αδελφές πόλεις σε όλον τον κόσμο, στην Κίνα και στην Ιαπωνία, στη Νιγηρία, στην Πολωνία, στη Ρωσία, καλλιεργώντας με την ευκαιρία σχέσεις φιλίας και συνεργασίας.

Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να έκανε το ίδιο και η Αθήνα, αξιοποιώντας την ευκαιρία που της δίνει η ΑΠΠΒ 2018 όχι μονάχα για να αποκτήσει το βιβλίο ορατότητα εντός των αθηναϊκών τειχών αλλά και για να αποκτήσει το ελληνικό βιβλίο, στην ουσία το αθηναϊκό βιβλίο (εφόσον η Αθήνα αποτελεί έδρα του 90% των ελλήνων εκδοτών), ορατότητα στον κόσμο.

Οπωσδήποτε, δεν μπορούμε από μια τέτοια διοργάνωση, και στην οικονομική συγκυρία στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα, να περιμένουμε να χτίσει υποδομές για το βιβλίο και συνεργασίες με διεθνή δίκτυα τις οποίες οφείλουν να τις δημιουργήσουν οι αρμόδιοι κρατικοί και επαγγελματικοί φορείς.

Ωστόσο, είναι ευχής έργον, πέρα από τις δράσεις που θα πάνε το βιβλίο παντού για δώδεκα μήνες, να μπορέσει η διοργάνωση να δημιουργήσει κάποιες επαφές, να αφήσει δομές ή μια κουλτούρα που θα συντελέσει στην ανάπτυξη του ελληνικού βιβλίου και στην φιλαναγνωσία στην Ελλάδα και αφότου σβήσουν τα φώτα της διοργάνωσης ΑΠΠΒ 2018.

Όπως σχολίασε η ΕλίναΚλαριδοπούλου, μιλώντας εκ μέρους του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, «το διακύβευμα είναι μεγάλο αλλά ο χρόνος επαρκής» ώστε το πρόγραμμα να συντελέσει «στο να αναδειχθεί τόσο η πόλη της Αθήνας ως προορισμός όσο και άγνωστες πτυχές, υπάρχουσες υποδομές και μαζί με αυτές και οι δημιουργικοί άνθρωποι που κρύβονται πίσω από ένα βιβλίο».

Η συντονίστρια προγράμματος της ΑΠΠΒ 2018 ΕριφύληΜαρωνίτη τόνισε ότι υπάρχει ευελιξία και, εφόσον πολλές από τις δράσεις είναι αυτοχρηματοδοτούμενες, το πρόγραμμα μπορεί να εμπλουτιστεί με επιπλέον δράσεις από τον Σεπτέμβριο. Εάν, όπως καταλαβαίνουμε, κάποιοι πειστούν στην πορεία να τις χρηματοδοτήσουν.

Η ΑΠΠΒ 2018 θα παρουσιάσει το πρόγραμμά της στην 15^η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ) που ανοίγει τις πύλες της στις 3 Μαΐου. Δεν φαίνεται να υπάρχει στρατηγική συνεργασία μεταξύ των δύο διοργανώσεων, ωστόσο η συντονίστρια προγράμματος της ΑΠΠΒ 2018 υποσχέθηκε κάποια «έκπληξη» στην εφετινή ΔΕΒΘ.

Αναιμική φαίνεται να είναι για την ώρα η παρουσία στο πρόγραμμα της κατεξοχήν βιβλιοθήκης της Αθήνας, της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Δήμου Αθηναίων, η οποία, όπως πληροφορηθήκαμε, κατόπιν σχετικής μας ερώτησης, αναμένεται να αναπτύξει κύκλους δράσεων με αθηνοκεντρικό ενδιαφέρον από τον Οκτώβριο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πρόγραμμα ως τον Ιούλιο είναι περιορισμένες οι εκδηλώσεις που διοργανώνονται από εκδότες. Δεν υπερβαίνουν τις 12-13 εκδηλώσεις, σε ένα πρόγραμμα που το κύριο βάρος της διοργάνωσης των 135 εκδηλώσεών του φέρουν ιδρύματα, πολιτιστικοί οργανισμοί, ξένα ινστιτούτα και φορείς του δήμου.

Στο πρόγραμμα που έχει μέχρι στιγμής ανακοινωθεί δεν υπάρχουν εκδηλώσεις με τη σύμπραξη ενώσεων και συλλόγων ελλήνων εκδοτών και δεν φαίνονται ακόμη οι συλλογικές εκδηλώσεις της Εταιρείας Συγγραφέων, παρότι συγγραφείς και εκδότες και εκπρόσωποι των θεσμικών οργάνων τους παρευρέθηκαν στη συνέντευξη Τύπου.

Η μόνη εκδήλωση που πραγματοποιείται από την Ένωση Ελληνικού Βιβλίου, με τη συνεργασία της Εταιρείας Συγγραφέων και του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου είναι ο περίπατος του βιβλίου, μια δράση που διοργανώνουν κάθε χρόνο.

Την αγωνία του για το μέλλον του βιβλίου και για την επιτυχία ενός από τα «κρισιμότερα έργα του δήμου Αθηναίων» εξέφρασε δευτερολογώντας ο -αναμφισβήτητα βιβλιόφιλος- δήμαρχος Αθηναίων, ο οποίος τόνισε την «καθολικότητα» του εγχειρήματος και τη σημασία της συμβολής όλων. «Σας θεωρούμε όλους συμμετόχους», κατέληξε.

Η έναρξη του έτους Αθήνα Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2018 θα γίνει τη Δευτέρα 23 Απριλίου. Σύμφωνα με τη διαχειρίστρια της ΑΠΠΒ 2018 ΣταυρούλαΒαβαλέα, η Αθήνα θα υποδεχτεί τις επίσημες αντιπροσωπείες της UNESCO και των εταίρων της – των διεθνών οργανισμών εκδοτών και βιβλιοθηκών, τις αντιπροσωπείες του Κονακρί (Γουινέα) Παγκόσμια Πρωτεύουσα 2017 και της Σάρζα (Αραβικά Εμιράτα) Παγκόσμια Πρωτεύουσα 2019.

Η επίσημη τελετή έναρξης θα γίνει στο Μουσείο Ακρόπολης, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, και στη συνέχεια η Διονυσίου Αρεοπαγίτου θα γεμίσει από τις 19.45 με αναγνώσεις και θεατρικά δρώμενα εμπνευσμένα από το βιβλίο, αλλά και μουσική και χορό σε ρυθμούς σουίνγκ και τζαζ από τη Big Band του Δήμου Αθηναίων.

Στις 22:00 θα ανοίξουν οι πύλες του Ωδείου Ηρώδου Αττικού για μια μοναδική εκδήλωση αφιερωμένη στο βιβλίο και στην ποίηση με την ελεύθερη συμμετοχή του κοινού: Αθηναίοι και επισκέπτες καλούνται να συμμετάσχουν σε μαραθώνια ανάγνωση των ομηρικών επών, σε όποια γλώσσα επιθυμεί ο καθένας, η οποία θα διαρκέσει μέχρι το πρωί, σε μια μεγάλη γιορτή του βιβλίου.