Οι Έλληνες της Διασποράς και το 1821

Ο μήνας Μάρτιος, μαζί, με την άνοιξη που φέρνει, έχει συνδεθεί και με την έναρξη του ξεσηκωμού του Ελληνικού γένους κατά του πολύχρονου τουρκικού ζυγού. Η άνοιξη της φύσης και η άνοιξη για την ελευθερία των Ελλήνων.

Από τα πρώτα, προεπαναστατικά επεισόδια στη Χελωνοσπηλιά και τη Φροξυλιά της Κατσάνας (περιοχή της Κλειτορίας Καλαβρύτων), στις 16 Μαρτίου 1821, μέχρι την ύψωση του Ιερού Λαβάρου του Αγώνα και την ορκωμοσία των αγωνιστών, από τον Επίσκοπο Παλαιών Πατρών Γερμανό, στο ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Λαύρας, την απελευθέρωση των Καλαβρύτων στις 21 Μαρτίου 1821 – της πρώτης πόλης στην Ελλάδα που απελευθερώθηκε, μετά από μάχη – , των Πατρών στις 22 Μαρτίου, της Καλαμάτας , στις 23 και στη συνέχεια και άλλων πόλεων, χωριών και περιοχών στο Μοριά, τη Ρούμελη και τα νησιά, η φλόγα της επανάστασης για την απελευθέρωση από την μακραίωνη υποδούλωση των Τούρκων, επεκτείνεται, γιγαντώνεται, θεριεύει και δημιουργεί, αναγεννά, τη νέα, ελεύθερη, πατρίδα.

Είναι χαρακτηριστικές, οι αναφορές του αγωνιστή του ’21, γραμματέα του Δημητρίου Υψηλάντη, δημοσιογράφου, εκδότη της εφημερίδας “Αιών” και ιστορικού Ιωάννη Φιλήμονος (1798 – 1874) που γράφει, ότι, “τα Καλάβρυτα, πιστή ηχώ του κηρύγματος του Υψηλάντη δίνουν το σύνθημα” και “από την «Αίτνα» των Καλαβρύτων, κατέβαινε στις πεδιάδες, ως ποταμός λάβας, η επανάσταση”.

Και πράγματι, η είδηση για την επίθεση των αγωνιστών στην πόλη των Καλαβρύτων και την απελευθέρωσή της, στις 21 Μαρτίου 1821, λειτούργησε ως καταλύτης και για τις άλλες οργανωμένες επαναστατικές ενέργειες που ακολούθησαν. Ήταν το “ποδαρικό”, ο “καλός σεφτές” του μεγάλου Αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας, μετά από τετρακόσια χρόνια σκλαβιά.

Στο Δήμο Καλαβρύτων (και σε όλο τον Οικουμενικό Ελληνισμό), κάθε Μάρτιο, θυμόμαστε, τιμούμε, αποτίουμε σεβασμό στη μνήμη των αγωνιστών, πρωτεργατών της επανάστασης, διδασκόμαστε και εμπνεόμαστε από τα μηνύματα, εκείνης, της μοναδικής, συγκλονιστικής, λυτρωτικής εξέγερσης. Διοργανώνουμε εκδηλώσεις, για τα πρώτα προεπαναστατικά επεισόδια και την απελευθέρωση των Καλαβρύτων, που κορυφώνονται με τον εορτασμό της Εθνικής Επετείου της 25^ης Μαρτίου του 1821, στις 25 του κάθε Μάρτη, στο Πανελλήνιο Ηρώο Αγωνιστών και στο Ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Λαύρας. Στις εκδηλώσεις μας αυτές, που κατακλύζονται, από πλήθος κόσμου και ιδίως νέων παιδιών, εξέχουσα θέση κατέχουν οι γλαφυρές και διδακτικές αναπαραστάσεις της ορκωμοσίας των αγωνιστών του ’21, στην Αγία Λαύρα και των προεπαναστατικών γεγονότων της Χελωνοσπηλιάς. Ανάλογες εκδηλώσεις διοργανώνονται κάθε χρόνο, σε όλη την Ελλάδα και στον απανταχού της γης, Απόδημο Ελληνισμό, σε όλο τον κόσμο, ως ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης σ’ αυτούς που αγωνίσθηκαν, θυσιάσθηκαν και μας χάρισαν την ελευθερία μας αλλά και για τον παιδευτικό και διδακτικό χαρακτήρα τους, να προβληματιζόμαστε και να εμπνεόμαστε από τα κλέη, τα κατορθώματα, τους αγώνες και τις αξίες των αγωνιστών του ’21. Αξίες και αρχές, που αναδεικνύουν, πρωτίστως, την καθοριστική σημασία της ομόνοιας και της ενότητας, όλων των Ελλήνων, τόσο στην Ελλάδα, όσο και των ομογενών μας, σ’ όλη, την Οικουμένη, γιατί μόνο με πανεθνική ομοψυχία, σύμπνοια και αλληλεγγύη, θα καταφέρουμε να βγούμε νικητές και στο σημερινό δύσκολο αγώνα που δίνει η Πατρίδα μας και που όλοι οι Έλληνες, πρέπει να συμβάλλουμε και να δώσουμε το προσωπικό, εθνικό και πατριωτικό μας παρόν.

Η έναρξη της επανάστασης των Ελλήνων, από τα Καλάβρυτα, αλλά και η επανάσταση, αυτή καθεαυτή, στο σύνολό της, δεν είναι, παρά, η τελευταία μεγάλη φάση τής ακατάπαυστης και ακατάβλητης αντίστασης του ελληνικού λαού, ενός ανελέητου πολέμου, που αρχίζει από τα πρώτα, κιόλας, χρόνια της σκλαβιάς. Οι παντοειδείς αυθαιρεσίες, μιας άδικης και τυραννικής εξουσίας, με τις απαγορεύσεις, τις βαριές φορολογίες και αγγαρείες, τις καταδιώξεις, τις κακοποιήσεις, τις φυλακίσεις και εκτελέσεις, η προσβολή των αυστηρών αντιλήψεων ηθικής των ραγιάδων με την αρπαγή και το κλείσιμο των παιδιών τους στα χαρέμια ή με άλλες ακολασίες και οι δευτερεύουσες άλλες αιτίες καταπίεζαν, στον υπέρτατο βαθμό, τα ένστικτα της αυτοσυντηρησίας και της ελεύθερης έκφρασης, καθώς και το αίσθημα της τιμής των Ελλήνων.

Όλα αυτά τα δεινά, δημιουργούσαν μία αφόρητη κατάσταση τρομοκρατίας, γέμιζαν με αγωνία την ζωή τους, τους απέλπιζαν και τους έσπρωχναν προς την εξέγερση.

Ορθά λοιπόν, καθόριζε, ένας μπέης της περιοχής – όπως αναφέρει ο στρατηγός Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του – τον χαρακτήρα της ανταρσίας των ραγιάδων από την αρχή κιόλας του 1821 και προέβλεπε την επιτυχία της: «Πασάδες και μπέηδες, θα χαθούμε, θα χαθούμε… Ότι, ετούτος ο πόλεμος, δεν είναι, μήτε, με το Μόσκοβο, μήτε, με τον Εγγλέζο, μήτε, με τον Φραντζέζο. Αδικήσαμεν τον ραγιά, έλεγε, και από πλούτη και από τιμή και τον αφανίσαμε και μαύρισαν τα μάτια του και μας σήκωσε ντουφέκι… Και η αρχή είναι τούτη, οπού θα χαθεί το βασίλειόν μας…» (Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη σ. 24-25).

Τα δεινοπαθήματα λοιπόν των Ελλήνων, επί τουρκοκρατίας, μαζί με την επίδραση των λαϊκών πνευματικών θησαυρών, των παραδόσεων (τόσο της λαϊκής παράδοσης όσο και της λόγιας), των θρύλων, των ιστορικών τραγουδιών και των διαφόρων προφητειών που αναφέρονταν στην ιστορία και στη μελλοντική του αποκατάσταση, αποτελούσαν μόνιμη ιστορική δύναμη και ασκούσαν, μέσα στην ψυχή τους, συνεχείς επιδράσεις, για τη δημιουργία, μιας, νέας, ελεύθερης και καλύτερης ζωής.

Αυτοί οι παράγοντες καθώς και η απελπισία από την πολύχρονη και συνεχή καταπίεση, αποτέλεσαν το ψυχολογικό ελατήριο, που έσπρωχνε τους Έλληνες στον πόθο για την ελευθερία, που τους αφύπνιζε εθνικά και κοινωνικά.

Την εθνική αφύπνιση των Ελλήνων μάλιστα υποβοήθησε πάρα πολύ και η οικονομική άνοδος, κυρίως των εμπόρων και των ναυτικών, τόσο στη σκλαβωμένη Ελλάδα όσο και περισσότερο στο εξωτερικό, των Ελλήνων της Διασποράς, των ομογενών, των Ελλήνων της Εσπερίας, των Απόδημων Ελλήνων, συγκροτουμένης έτσι, στη διάρκεια των χρόνων, μιας ισχυρής τάξης, τα μέλη της οποίας εκτός από πλούτο και νέες αντιλήψεις ζωής που μεταφέρουν στην Πατρίδα, γίνονται και οι κύριοι φορείς του επαναστατικού πνεύματος κατά των Τούρκων, οι θερμοί και δραστήριοι κήρυκες που αφυπνίζουν το Ελληνικό Έθνος και οργανώνουν την πανελλήνια εξέγερση.

Η «αφύπνιση της σκλαβωμένης πατρίδας», ένας, σκλαβωμένος, για αιώνες λαός, για να επαναστατήσει, χρειάζεται φωτισμό και στην περίπτωση των υπόδουλων Ελλήνων, αυτό το ρόλο, τον έχουν, οι διανοούμενοι, οι λόγιοι, αλλά και οι Απόδημοι Έλληνες, οι πάροικοι στις πόλεις και στις χώρες του εξωτερικού, που με την πέννα τους, το λόγο τους, αλλά και την οικονομική τους υποστήριξη, προετοίμασαν τον Αγώνα και καθοδήγησαν την Παλιγγενεσία.

Το «δουλωμένο γένος» σημάδεψε τις ψυχές και το φρόνημα πολλών γενεών Ελλήνων επί τέσσερις αιώνες. Στιγμή τη στιγμή, ημέρα την ημέρα, χρόνο το χρόνο, αιώνα τον αιώνα.

Είναι μισή χιλιετία που αναδίνεται τόσος σπαραγμός και τόσος καημός από το δουλωμένο γένος.

Είναι ο ακατάλυτος καημός της Ρωμιοσύνης, σ’ όλη της την έκταση, σ’ όλη την Οικουμένη.

Ώσπου έφτασε η στιγμή, που έπαυσαν οι Έλληνες να διηγούνται τα βάσανά τους, κλαίγοντας. Και εξεγέρθηκαν, πήραν τα όπλα, επαναστάτησαν.

Είναι αδιαμφισβήτητο επίσης, ότι, η Ορθοδοξία και η Γλώσσα απετέλεσαν τα ισχυρά ερείσματα του Ελληνισμού, καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και συνέβαλαν καθοριστικά στην εθνική μας αφύπνιση. Η αφύπνιση αυτή εκφράστηκε, με πάμπολλες επαναστατικές εξεγέρσεις, τις οποίες, σχεδόν πάντοτε, πλήρωναν, με ποτάμια αίματος.

Όμως, τα παθήματα των υπόδουλων Ελλήνων, είχαν και αγαθά αποτελέσματα. Κράτησαν ακονισμένη τη μαχητικότητά τους, δημιούργησαν τεράστια προβλήματα στην Οθωμανική αυτοκρατορία, συντήρησαν το εθνικό φρόνημα και διατήρησαν ζωντανή, στους ξένους λαούς, τη μνήμη του Ελληνισμού, αναγκάζοντας και τους ηγεμόνες τους, να λογαριάζουν την ύπαρξή του.

Είναι γνωστό ότι, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι Έλληνες, για να αποφεύγουν τις Τουρκικές θηριωδίες, ακολούθησαν το δρόμο της ξενιτειάς, μεταφέροντας το Ελληνικό Πνεύμα και την Ελληνική Παιδεία σ’ όλον τον κόσμο, δημιουργώντας τις Ελληνικές Κοινότητες της Διασποράς. Οι κοινότητες αυτές, αποτέλεσαν εστίες συσπείρωσης και εθνικής αυτογνωσίας, Βιέννη, Παρίσι, Βουκουρέστι, Ιάσιο, Οδησσός, Βουδαπέστη, Τεργέστη, Κωνσταντινούπολη, Βενετία, είναι, μερικά, από τα κέντρα του παροικιακού Ελληνισμού, στα οποία καλλιεργήθηκε ο πολυδύναμος Πόθος του δουλεύοντος Γένους, να διεκδικήσει και να καταλάβει θέση, μεταξύ των Πολιτισμένων Εθνών της Ευρώπης.

Από πολύ νωρίς οι Έλληνες της Διασποράς συναισθάνθηκαν ότι, η απελευθέρωση της Πατρίδας τους, δεν ήταν υπόθεση, μόνο, των ομοεθνών τους, που ζούσαν υπό τον Τουρκικό ζυγό, αλλά και δική τους ευθύνη και καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η συμβολή τους υπήρξε σημαντική και πολύπλευρη, οι αλλεπάλληλες και διαρκείς εκδόσεις της αρχαιοελληνικής γραμματείας, έπαιζαν σοβαρό ρόλο στην αυτοσυνείδηση και αυτογνωσία της μακράς, ανά τους αιώνες, διαδρομής του ελληνισμού και της ευθύνης για την αναγέννησή του.

Στις Ελληνικές κοινότητες, τις παροικίες του εξωτερικού, καλλιεργήθηκε και διαδόθηκε η ιδέα της Εθνικής Παλιγγενεσίας.

Στη Ρωσία ιδιαίτερα, όλος εκείνος ο απλός Ελληνικός λαός, οι ανώτεροι και ανώτατοι Έλληνες, υπάλληλοι, διπλωμάτες, πρέσβεις, υπουργοί, στρατιωτικοί, λόγιοι, μοναχοί, Μητροπολίτες, έμποροι και μεγαλέμποροι, όλοι οι, πρωτεύοντες στις εκδηλώσεις της Ρωσικής ζωής, Έλληνες, πλούτιζαν, την καθημερινή, λόγια και επιστημονική γλώσσα των Ρώσων, με ελληνικές λέξεις. Έτσι εμβολιάζουν το ρωσικό λαό, με τα νάματα της Ελληνικής σκέψης και του Ελληνικού πολιτισμού.

Οι Έλληνες των παροικιών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, κρατούσαν άσβεστα τα ελληνικά ήθη κι έθιμα – τέχνες, πολιτισμό, νόμους, δημοκρατία, όλα ελληνικά, σ’ αυτό συνετέλεσε το πλήθος των ελληνικών σχολείων και των εκκλησιών, που είχαν ιδρυθεί σ’ όλες τις πόλεις που ζούσαν Έλληνες.

Αξίζει να τονίσουμε, με συγκίνηση, την ιδιαίτερη προσφορά της Οδησσού (Ακρόπολη της Ανατολής), η οποία, ήταν η πλέον ακμάζουσα ελληνική πόλη, των 2.500 Ελλήνων κατοίκων και 650 Ρώσων το 1794. Το εμπόριο της Οδησσού, ήταν στα χέρια των Ελλήνων και οι μεγαλύτεροι εμπορικοί οίκοι, ανήκαν σ’ αυτούς.

Οι ιστορικοί αναφέρουν ότι, ο Ελληνισμός της Οδησσού και κυρίως οι έμποροι, γίνονται μεγιστάνες του μικροπλούτου και βοηθούν, τη σκλαβωμένη πατρίδα, παντοιοτρόπως. Στέλνουν πολεμοφόδια και χρήματα για τον αγώνα του 1821, πληρώνουν για την απελευθέρωση Ελλήνων αιχμαλώτων, κτίζουν σχολεία και εκκλησίες, δαπανούν για φτωχοκομεία και νοσοκομεία, χρηματοδοτούν τη Φιλική Εταιρεία, γίνονται εθνικοί ευεργέτες (Βαρβάκης – Ριζάρης, Υψηλάντες, Ζωσιμάδες, Καπλάνης κ.ά.). Στην Οδησσό, από Έλληνες πάροικους, ιδρύθηκε και η Φιλική Εταιρεία.

Η Επανάσταση του ’21, δεν ήταν ένα γεγονός που αιφνιδίασε, αλλά, αποτέλεσμα, μακράς κυοφορίας, των υποδούλων, ότι, είχαν το δικαίωμα να ζήσουν ελεύθεροι. Η συνειδητοποίηση αυτή, έγινε πιο συγκεκριμένη τα τελευταία προεπαναστατικά χρόνια και οφείλεται εξ’ ολοκλήρου στον Ελληνισμό της Διασποράς. Οι Έλληνες, εντός και εκτός, άρχισαν να διανοούνται και να προετοιμάζουν μια νέα, ανεξάρτητη, πατρίδα. Η εθνεγερτική αυτή διαδικασία, στηρίχτηκε στην αρχαιογνωσία και την ορθόδοξη παράδοση. Οι Έλληνες πραματευτάδες της διασποράς, διέσωσαν ένα μεγάλο μέρος της πνευματικής μας παράδοσης, στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, με το να στηρίζουν κάθε εκδοτική πρωτοβουλία, που ήταν ωφέλιμη για το γένος. Χωρίς τη δική τους συμβολή, ένα μεγάλο μέρος της πνευματικής μας κληρονομιάς, θα είχε χαθεί, δεν θα είχε εκδοθεί και δεν θα επηρέαζε την ωρίμανση της ελληνικής συνείδησης και τον αγώνα, προς την ελευθερία.

Ο Ελληνισμός της Διασποράς, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες εκφράσεις του Ελληνισμού, στη διαχρονική του πορεία. Είναι μια νοητή προέκταση του Ελληνισμού, πολύ πέρα, από τα οριοθετημένα γεωγραφικά σύνορα του κράτους της Ελλάδας.

Σε λίγες ημέρες, στις 25 Μαρτίου 2017 αλλά και όλο, σχεδόν, το μήνα Μάρτιο, γιορτάζουμε την εθνική μας παλιγγενεσία και αποτίουμε φόρο τιμής σ’ όλους τους αγωνιστές του ’21, επώνυμους και ανώνυμους, σε στεριά και θάλασσα. Στεκόμαστε όμως, με σεβασμό, για την προσφορά και συμμετοχή των αδελφών, Ελλήνων της Διασποράς, στο μεγάλο ξεσηκωμό του γένους των Ελλήνων. Υποκλινόμαστε στην καθοριστική και πολύτιμη εθνεγερτική δύναμη, ενίσχυση και στήριξη του Μεγάλου Αγώνα του Έθνους, από τους, όπου γης, Απόδημους Έλληνες.

Αυτούς – τους Έλληνες της Διασποράς – που αποτελούν, την «Ελλάδα του Εξωτερικού» ή όπως, χαρακτηριστικά, έλεγε ο αείμνηστος Λεωνίδας Λειβαδάς, εκδότης της εφημερίδας «ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΑΠΟΔΗΜΩΝ», τη «Μεγάλη Ελλάδα της Ελλάδος».

Πολύ περισσότερο, που τα Καλάβρυτα και οι Καλαβρυτινοί, έχουν μεγάλο μερίδιο στη Διασπορά και στον Απόδημο Ελληνισμό, με τους απανταχού της γης Καλαβρυτινούς, που είναι οργανωμένοι στους κατά τόπους πατριωτικούς και ενθικοτοπικούς συλλόγους, σε κάθε χώρα και πόλη του εξωτερικού και όλοι μαζί στην Παγκόσμια Ένωση των Καλαβρυτινών (Π.Ε.ΚΑ).

Ως μια ένδειξη τιμής στον αγώνα των Ελλήνων της Διασποράς, σε κάθε ιστορική περίοδο, για την ελευθερία, την πρόοδο, την ευημερία και την ανάπτυξη της πατρίδας μας, εφέτος, μαζί με το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας κ. Αμβρόσιο, θα παραβρεθούμε και θα συμμετάσχουμε στις εκδηλώσεις που διοργανώνει ο Σύλλογος Καλαβρυτινών του Σικάγο, για την Εθνική Επέτειο της 25 Μαρτίου 1821.

Από τα ιστορικά και μαρτυρικά Καλάβρυτα, στέλνουμε τους αδελφικούς, πατριωτικούς μας χαιρετισμούς, σ’ όλους τους απόδημους συμπατριώτες μας, τους ευχόμαστε, προσωπική και οικογενειακή υγεία, ευτυχία και κάθε προκοπή και αναφωνούμε: